|
Snel doorklikken naar de volgende pagina's over de kandelaar:
Meerdere
typen kandelaar
De zoektocht
naar de oorsprong van symbolen maakt dat ik ook uitstapjes moet maken naar ornamenten, die net geen onderdeel van een bovenlicht
zijn, maar wel tot de volkskunst gerekend moeten worden.
We kennen
deze kandelaar van de zwarte uitvoeringen die in Nederland gangbaar zijn. In de 70'er jaren was hij op elke
markt verkrijgbaar.
Vaak is hij van donker gietijzer.
Een geëmailleerde versie kwam ik in
Oostenrijk tegen.
Maar hij is er ook in messing uitvoering.
Een sitebezoeker stelt mij de vraag of ik meer weet van deze kandelaar.
Helaas had ik er aanvankelijk ook geen verdere info over.
Inmiddels lijkt men er op internet de naam aan te geven van Byzantijns kruis. Maar
in hoeverre klopt dit?
Nader speurwerk brengt al aan het licht dat er minstens 3 versies zijn:
a. een versie van een man met kromzwaard en schild
b. een versie met de gevleugelde Michael met speer
c. een versie met een ruiter te paard met speer en zwaard
Het is wel duidelijk dat hij in groten getale in gietijzer of koper/messing/brons is nagegoten,
maar ik kan nog niks zinnigs over het origineel zeggen.
Wie wordt er voorgesteld door de man met kromzwaard in de rechterhand en wat houdt
hij in de linkerhand?
Wie heeft er informatie over deze kandelaars? Bestaan er ter wereld nog originelen?
Hingen deze kandelaars misschien in orthodoxe kerken of eerder in Russische huizen of Oostenrijkse berghutten?
Inmiddels krijg ik al wat reacties binnen, maar we hebben het mysterie nog lang niet helemaal
opgelost.
Oostenrijk
Deze trof ik aan bij een vriendin in Oostenrijk.
|
| Oostenrijk: kandelaar met oeroude motieven, in email uitvoering. |
En zo ziet het exemplaar eruit dat menige Hollandse huiskamer siert.
| foto: A. de Jong |
|
| De kandelaar in zwarte uitvoering |
Uit dit detail van het exemplaar van dhr. A. de Jong, die me
deze foto opstuurde, wist ik pas op te maken dat er nog zoveel details aan te beleven zijn. De mijne heb ik nog eens
nader bekeken, en nu zie ik die details ook. De grijzige kleur komt door het blitsen.
We zien een krijger met kromzwaard in
de rechterhand en iets wat op een hoofd lijkt in de linker. Het kromzwaard lijkt me wel afkomstig van
de oostelijke kant van de Middellandse zee. In hoeverre was het kromzwaard hier gebruikelijk? Vanaf welke tijd zien we
het in de beeldende kunst opkomen?
Maar is het wel een hoofd? Wat kan
het anders zijn?
| foto: A. de Jong |
|
| Detail zwarte kandelaar: krijger met kromzwaard en schild |
Perseus?
In een 15e eeuws latijns astronomisch manuscript: dat de naam draagt: Cologny, Fondation Martin Bodmer, Cod.
Bodmer 7 (Genus Arati), kwam ik deze tekening
van Perseus tegen, een Griekse mythologische held.
Het manuscript bevat werk van Germanicus, Plinius dem Älteren und Hyginus.
Is Perseus de afgebeelde persoon op de 2-armige kandelaar?
Even in het kort een stukje uit het verhaal van Perseus:
Perseus, zoon van oppergod Zeus, moest, om het schaken van zijn moeder te voorkomen, paarden leveren
aan ene koning Polydektes. Hij had geen paarden en beloofde alles voor de koning te halen, al was het zelfs het hoofd van
de gorgo Medusa. Daarmee ging de koning accoord en Perseus moest naar de verschrikkelijke gorgonen.
Zeus vroeg Athena om zijn zoon te helpen. Deze wees hem een een grot in Lybie, waar 3 oude vrouwen woonden,
die zussen waren van de 3 gorgonen. Ze wilden niet helpen, maar Perseus zag dat ze gedrieen maar 1 oog hadden en 1 tand.
Perseus griste het oog weg en toen dwong hij hen om hem de weg naar de nymfen te zeggen, die over wapens beschikten. Van
die nymfen kreeg hij een zak mee voor het hoofd, een paar supersnelle sandalen
om snel te kunnen vluchten en een onzichtbaar makende helm. Van Hermes kreeg hij een sikkel
en deze hielp hem zijn schild zo glimmend te poetsen dat het als spiegel werkte.
Met al deze attributen kon hij de gorgo Medusa naderen, onzichtbaar en kijkend in de spiegel, want
als hij haar echt zou aankijken zou hij in een steenklomp veranderen. Met een slag hakte hij het verschrikkelijke hoofd
af, dat slangen als haar droeg en een grote rode tong tussen 2 slagtanden had. Op zijn sandalen vloog hij weg.
Nadat hij op verdere avonturen allerlei mensen (ook koning Polydectes) versteend had door hen het
hoofd te tonen, gaf hij het uiteindelijk aan Athena, die het een plek gaf op haar borstkas.
Hij trouwde Andromeda en werd de stichter van Mycene.
|
| Perseus in 15e eeuws astronomisch manuscript (Cod. Bodmer 7) |
Perseus als sterrenbeeld
In het manuscript worden vooral sterrenbeelden behandeld. We zien in deze tekening ook
de sterren in de figuur aangegeven.
Ook al maakt Perseus een goede kans, ik heb nog geen enkele argumentatie waarom hij de persoon
op de kandelaar zou zijn.
lees het hele verhaal over Perseus op:
En als je de bron wilt raadplegen waar deze prent uit komt:
Hieronder een beeldje van een man met een afgehouwen hoofd in de hand, opgegraven bij Aardenburg,
waar destijds een Romeins legerkamp lag. Voor de hand ligt het om ook hier aan Perseus te denken.
Overigens is ook het Egyptisch beeldje ernaast in Aardenburg opgegraven. Multiculti in het jaar nul.
|
| Museum Aardenburg |
Commentaar:
Al is er een paralel te vinden, dan lijkt het toch heel erg onwaarschijnlijk dat Perseus hier bedoeld is.
Het is een figuur uit de Griekse mythologie, die toch behoorlijk veraf staat van de christelijke traditie.
De beide pendanten (zie foto onder)
Het vraagt even geduld voor je het ziet: Het vogellichaam
heeft twee koppen, die, naar omhoog, zich zijwaarts buigen elk naar een vleugel.
Aan weerszijden is een oogje en snavel duidelijk zichtbaar.
De 3 rondjes, die er uitzien als maankraters en in een driehoek geplaatst zijn, zijn een gevolg
van het ijzergietproces.
Hiermee wordt dus duidelijk de 2-koppige adelaar bedoeld, die we ook tegen
komen in diverse wapens. Vanouds kwam deze voor in het Byzantijnse
wapenschild.
|
| Zwarte kandelaar: een van de hangers terzijden: dubbelkoppige adelaar |
De vogel draagt een kroon , zoals een kroonduif. Maar heeft een
soort eendenstaart en is pootloos weergegeven. Wel leuk is de verbinding tussen vogeltje en zonnewiel. Hier heb ik al meer
over geschreven op de pagina De levenszon (vervolg1).
|
| zwarte kandelaar: een van de geleidevogeltjes |
Het topelement
Wat we op de foto hieronder zien als topelement is geen anker. Het heeft geen typische ankervorm.
Het is ook geen christelijk kruis, zoals het bij ons bekend is. Wat is het wel?
Mogelijk is het alleen bedoeld om het kruis gemakkelijk te kunnen verplaatsen door losloppeling
en vastkoppeling.
|
| symbool in top van de zwarte kandelaar |
|
