Het Classicisme & de Barok

Parijs wordt DE culturele hoofdstad van Europa

Als Lodewijk XIV in Frankrijk aan de macht gekomen is, en over de middelen beschikt om een grootse en imponerende hofcultuur te voeren, richten alle Europese landen zich op de mode van Parijs.

De nieuwe mode zal Barok gaan heten. Het is gericht op wereldlijke pracht en praal. Er wordt gestreefd naar de grootste en meest kolossale effecten. De details geven de indruk van veel onrust en dynamiek en er wordt veel met sierlijk gebogen lijnen gewerkt. Geen statische maar vooral grootse dynamische schwung-effecten worden beoogd. 

Bouwwerk, schilderkunst en beeldhouwkunst vormen een nauwe eenheid. Het paleis van Versailles, dat onder Lod XIII gebouwd werd, wordt door Lod. XIV groots uitgebreid, inclusief de enorme tuinen in strakke geometrische patronen.

Een nieuwe tijd met Frederik Hendrik

Rond 1625 begint de tijdgeest ook bij ons te veranderen en daarmee ook de mode. Daar zijn meerdere redenen voor. Ons land beleeft zijn gouden eeuw. Frederik Hendrik gaat een rijke op Frankrijk geïnspireerde hofcultuur voeren met grootse paleizen en een rijkdom aan ornamenten. Amsterdam is de rijkste stad van de wereld en de Republiek bezeilt alle wereldzeeën en voelt zich de grootste en machtigste. Reden genoeg om zich te spiegelen aan de klassieke oudheid en vooral aan het Romeinse rijk. En bovenal zal er een competitie-sfeer zijn geweest met Frankrijk. Er komt kritiek op de Vlaamse versieringen en het kneuterige Manierisme. Terughoudendheid in uitbundigheid past beter bij de Calvinistische sfeer van de Hollanders. 

Maar er is bij de elite geld genoeg en de rijkste kooplieden laten nu, in navolging van hoe Jacob van Campen het paleis op de Dam heeft gebouwd, ook hun gevel geheel in duur natuursteen uitvoeren.

Ineens krijgt baksteen iets armoeiigs. Wie het kan betalen laat hele vrachten natuursteen uit het buitenland per schip aanrukken.

Imposant

We zijn aanbeland in een tijd, die men ook wel de Classicistische Barok noemt.

De echte wilde Barok wordt in ons Calvinistische land niet zo gewaardeerd. Een wat meer ingetogener vorm, die gebaseerd is op klassieke vormen heeft hier meer de voorkeur. 

Op een grootse wijze imponeren, daar zijn de rijken wel op uit. En dat kan ook met een meer Classicistische variant op de Barok. En dat is ook vooral wat we zien bij de nieuw te bouwen publieke gebouwen zoals stadhuizen en kerken.

Kijken we naar het paleis op de Dam dan zien we wat ermee bedoeld wordt: strak van vormgeving, groots, klassiek qua plattegrond en gevelindeling, streng symmetrisch en alleen weelderig in ornamenten, op plaatsen waar dit gepast geacht wordt: Pilasters (platte neppilaren, die tegen de gevel geplakt zijn) en een groots driehoekig fronton met een weelderige decoratie in de top.

Immers ook de Romeinen hadden natuursteen gebruikt en daarmee kon de Romeinse bouwstijl natuurlijk het beste worden benaderd, zo vond men.