|
|
| Hercules, uitbeeldend de heroische moed/deugd: Dirck Pers: Iconologia |
Dirck Pieterszn Pers schrijft in zijn Iconologia:
Men vint in 't Campidolium te Romen, een metaelen beeld van Hercules vergult, gekleed met een Leeuwen huyd en met een
kodse, hebbende in de slincker hand drie gulden appelen, die gebracht zijn uyt de Hoven Hesperides: diewelcke beteyckenen
de drie Heldische Deughden, die Hercules worden toegeschreven.
De eerste is, Versoetinge van gramschap. De tweede, gemaetigheyt tegen de gierigheyt.
De derde, is de mannelijcke verachtinge van de wellustigheden en genuchten.
En daerom wort geseyt, dat dit de Heldische
Deughd in den Mensche is, wanneer de Reeden, de sinnelijcke genegentheden soodanigh heeft t'onder gebracht, datse gevoeght
is aen het ondeelijcke eynde van de deughdelijcke middelwegen, maeckende haer reyn en doorluchtigh, sulx dat zy de Menschlijcke
heerlijckheyt te boven gaet, en sich tot de Engelen naedert.
Naeckt
wort de Deughd gemaelt, als eene die geen rijckdommen soeckt, maer onsterflijckheyt, heerlijckheyt en eere, gelijck in een
oude marmor gesien wort, waer op staet: De Deughd is met een naeckt Mensch vernoeght. Virtus nudo homine contenta.
Wie was Cesare Ripa ?
Cesare Ripa (1560-1622) heeft grote invloed gehad op de symboliek die gebruikt werd
om menselijke eigenschappen, menselijk gedrag, deugden en ondeugden, kunsten en wetenschappen, eigenlijk: alle mogelijke culturele
menselijke zaken in de kunsten weer te geven. Dit deed hij in het boek: de Iconologia.
Schilders, beeldhouwers, dichters en redenaars in heel Europa maakten gretig gebruik van de door hem aangedragen
allegorische verbeeldingen.
In elk land verscheen wel een vertaling/hertaling/druk in de landstaal. Zijn tekst is door Dirck Pieterszoon
Pers al in 1644 in het Nederlands 'vertaald' en uitgebreid.
Daar zijn 151 houtsneden aan toegevoegd. Tekst en gravures zijn te bekijken via www.dbnl.org. De thema's zijn op renaissance-wijze alfabetisch gerangschikt.
|
| De sanguigno of blijgeestige: uit Dirck Pers: Iconologia |
Dirck Pieterszn Pers schrijft in zijn Iconologia:
Een blygeestigh lachend jonghman,
met een krans van verscheyden bloemen op 't hoofd, poeseligh van lichaem, en boven dat blonde hoofdhayren, met roode en witte
verwe in 't aengesicht gemengelt, slaende op een Luyte:
en door 't herdrayen van de oogen
ten Hemel, geeft hy te kennen dat het vier en de sangh hem aengenaem is.[...........]
Het Geytjen met een bos druyven
in den mond, bediet dat de Sanguine tot Venus en Bacchus seer genegen is.
Door Venus wort de Natuere
van 't Geytjen verstaen, wesende dit dier seer totte geylheyt genegen, gelijck Pierius seght.
En door den Druyvetros wort Bacchus
verstaen: Waer over Aristoteles in sijne XXXI voorstellinge seyt, dat dit in de Sanguine
gebeurt datse veele saedts hebben, 't welck oorsake is van de Minnelusten.
Nederlandse kunstenaars
Uitbeelding via metaforen was geweldig populair in de 17e en 18e eeuw. En de Iconologia
was een soort bijbel voor de kunstenaars. Een paar voorbeelden:
Vermeer maakte er gebruik van in zijn schilderij: de allegorie van de schilderkunst.
Vondel is alleen goed te begrijpen als je de beeldentaal van Ripa kent en Artus
Quellinus, een groot 17e eeuws beeldhouwer, die veel van de ornamenten in het Paleis op de Dam heeft vormgegeven,
leunde volledig op Ripa.
Een engelse uitgave met handig aanklikbare prenten vind je op:
De 18e eeuwse Hertel's editie is (gedeeltelijk) te zien op
Cesare Ripa wordt op deze site al genoemd bij de ooievaar en de hoorn des overvloeds. Meer onderwerpen gaan
nog wel volgen.
|
| Dirck Pers: Concordia/Eendracht in Iconologia |
Dirck Pieterszn Pers in zijn Iconologia:
Een Vrouwe diewelcke met groote
staetigheyd een schaele in de rechter hand houd, waer in dat een Granaetappel leyt. In de slincker hand een scepter, op wiens
spitse bloemen en allerleye vruchten zijn. Hebbende op 't hoofd een krans van Granaetappelen, mette blaederen en vruchten
te saemen gevlochten, tot een verciersel kander een kauwe by gevoeght werden, gelijck die op de oude Medaglien gesneden is.
|
