|
Putten
Een van de oudste kerkjes van de Veluwe werd gesticht in Putten.
In 855 moet er al een kerkje hebben gestaan. Gebouwd van hout met rieten of strooien dak. Het was, net als het huidige kerkgebouw, gebouwd van west naar oost, volgens de zogenaamde
heilige linie en werd door een hek in tweeën gedeeld. Het westelijk gedeelte werd gebruikt door de gemeente, het oostelijke,
achter het hek, bevatte het koor met het altaar en de plaats voor de geestelijken.
Na het jaar 1000 komt er een opleving in de kerkbouw, die tot gevolg had, dat het primitieve er een beetje "afging" en
dat de eerste stenen kerken gebouwd werden. Deze opleving had twee oorzaken. Ten eerste heerste er bij de nadering van het
jaar 1000 de vrees dat in dat jaar de wereld zou vergaan, wat een grote rem was op de bouwactiviteiten. In de tweede plaats
kwam er na het jaar 1000 een einde aan de rooftochten van de Noormannen naar deze streken. Ontmoediging maakte plaats voor
dankbaarheid. Bovendien nam de welvaart toe, waardoor men meer voor de kerken overhad.
De eerste stenen kerk van Putten
is gebouwd van tufsteen, in de fundamenten van de toren van de Puttense kerk komt deze steensoort nog voor.
Ook torens werden pas gebouwd toen er in steen gebouwd werd. De huidige toren van Putten is uit het begin van de 16e eeuw.
Maar er zijn voorgangers geweest, getuige de natuurstenen fundamenten.
Op de foto zien we resten van ijzerhoudende natuursteen, bruin door de ijzerroest.
|
| Putten: ruitteken rechts van de toren |
Het kerkgebouw zelf is grotendeels 20e eeuws.
Dit ruitteken bevindt zich rechts naast de toren en is moeilijk te zien. Ik dewnk dat er weinig Puttenaren
zijn die het ooit opgemerkt hebben. Het was puur toeval dat ik bij een uitzending op nostalgienet.nl in een flits dit
muurgedeelte voorbij zag komen en vrijwel zeker wist, dat ik vagelijk de ruit erin had gezien. En inderdaad: de foto bewijst
het.
|
| Putten: toren uit begin 16e eeuw. |
Erichem (nabij Buren)
De kerk van Erichem is al van voor 1101 (eerste vermelding) . In die eerste eeuwen is zij de moederkerk
van Buren en Ash. De kerk valt dan onder het kapittel van St Marie te Utrecht.
Rond 1600 is de kerk toe aan een grondige restauratie en de drossaard van het graafschap Buren geeft in
1611 toestemming en de kosten zullen betaald worden uit de opbrengst van de tienden van de landerijen van het kapittel van
St Marie.
|
| Erichem: St. Joriskerk |
Duiventil?
De Joriskerk van Erichem heeft aan de westzijde naast de toren aan de noorderzijbeuk een vijftal consoles.
Het is wel interessant om uit te vinden wat hiervan de functie kan zijn geweest.
Je denkt al gauw aan het houden van duiven. Maar of dat in de 16e eeuw, toen een nieuw schip aan
de 13e eeuwse toren werd gebouwd zo vanzelfsprekend was?
Het houden van duiven was voorbehouden aan grootgrondbezitters. Immers duiven brachten nog al wat schade toe
aan de oogst door het oppikken van het gezaaide graan. Een duivenvlucht kon wel uit 500 tot 1000 vogels bestaan.
In allerlei landen bestonden daarom bepalingen voor het houden van duiven en per streek verschilden de minimumeisen
die gesteld werden aan het daarvoor benodigde eigen grondbezit. Vandaar dat duiven toen alleen gehouden mochten worden door
personen die royaal terrein hadden rond hun duiventil. Dit betrof feitelijk alleen adel en hoge geestelijkheid. Voor het houden
van duiven op kleine schaal bestonden geen wettelijke regels. (info www.stevenvanbreemen.nl)
Het is dus toch een beetje onzeker of een eenvoudige dorpskerk met een dergelijke voorziening kon worden
uitgerust, tenzij de heer van Buren de kerk met bijzondere rechten begiftigd had. En dat is goed mogelijk want Erichem
ligt in de heerlijkheid van Buren, een onafhankelijk rechtsgebied, dat pas in de tijd van Napoleon (1801) deel van Gelderland
is geworden.
Erichem had, net als veel dorpen) zogenaamde meentgronden, gezamelijke gronden, die door de graaf van Buren
in pacht gegeven werden aan diegenen die een huis bezaten en inwoner waren Erichem. De meentgronden werden in smalle
stroken verdeeld en deze stroken konden dan voor een periode van 10 jaar worden gepacht. Zo'n huis moest wel wat voorstellen,
want in 1698 werd een meentgenoot verplicht om een beter huis te bouwen omdat zijn huis getimmer van weijnigh valeur off
importantie was. (info: www.deheus.nu)
De ligging van de Erichemse meent was zodanig hoog, dat de gronden als bouwland in gebruik waren. Terwijl
men enerzijds last had van duiven, had men er ook profijt van want duiven aten ook veel onkruidzaden en zorgden voor bemesting.
|
| Erichem: St. Joriskerk |
De toren is gebouwd ca 1300. De onderbouw is van tufsteen. Daarbovenop zijn de geledingen van baksteen.
Het schip dateerd van de 16e eeuw.
Mogelijk is er dus al een kleinere kerk van tufsteen aan voorafgegaan. De tufsteen is in speklagen nog verwerkt
in het schip.
De consoles bevinden zich in het gedeelte dat in de 16e eeuw tegen de toren is aangebouwd. Mogelijk zijn
toen dus de oude galmgaten dichtgemetseld en is de toren verhoogd.
|
| Erichem: St. Joriskerk: consoles links, hoog naast de toren |
Zevenaar: Huis Sevenaer
Dit
kasteel vindt zijn oorsprong ergens in de 14e eeuw. In ieder geval bestaat het huis al
in 1467 als er al sprake is van een "weg to Smollinghuse''. Want zo heette het aanvankelijk. Het kreeg pas de naam Huis
Sevenaer toen het dichtbij gelegen kasteel Sevenaer verdwenen was.
Omstreeks 1785 was het gebouw kennelijk zwaar vervallen,
want in dit jaar onderging het huis een drastische verbouwing en werd tevens gemoderniseerd, waarbij veel van de oude uitstraling
verloren ging.
Ene jonkheer van Nispen had het landgoed
namelijk gekocht en zorgde voor deze verbouwing en restauratie.
Het dak van het 15e/16e-eeuwse hoofdgebouw is tegenwoordig
lager en de slanke traptoren (uit 1612) is vlak afgedekt. Aanvankelijk was er ook een bastion-achtige achtertoren, want die
was op een prent uit 1745 nog te zien.
Het kasteel is overigens steeds in eigendom
gebleven van de familie van Nispen.
|
| Huis Sevenaer te Zevenaar |
| foto: W.J. van Dort |
|
| Huize Sevenaer, maalkruis naast het raam |
| foto: W.J. van Dort |
|
| Huis Sevenaer: maalkruis met links een ruit ernaast, beetje verscholen |
| foto: W.J. van Dort |
|
| huis Sevenaer: maalkruis |
| foto: W.J. van Dort |
|
| Huis Sevenaer: detail van maalkruis |
|
