Bovenlichten en snijramen in Nederland

Middeleeuwse metseltekens 1.11-6 Gelderland

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Putten
 
Een van de oudste kerkjes van de Veluwe werd gesticht in Putten. In 855 moet er al een kerkje hebben gestaan. Gebouwd van hout met rieten of strooien dak. Het was, net als het huidige kerkgebouw, gebouwd van west naar oost, volgens de zogenaamde heilige linie en werd door een hek in tweeën gedeeld. Het westelijk gedeelte werd gebruikt door de gemeente, het oostelijke, achter het hek, bevatte het koor met het altaar en de plaats voor de geestelijken.

Na het jaar 1000 komt er een opleving in de kerkbouw, die tot gevolg had, dat het primitieve er een beetje "afging" en dat de eerste stenen kerken gebouwd werden. Deze opleving had twee oorzaken. Ten eerste heerste er bij de nadering van het jaar 1000 de vrees dat in dat jaar de wereld zou vergaan, wat een grote rem was op de bouwactiviteiten. In de tweede plaats kwam er na het jaar 1000 een einde aan de rooftochten van de Noormannen naar deze streken. Ontmoediging maakte plaats voor dankbaarheid. Bovendien nam de welvaart toe, waardoor men meer voor de kerken overhad.
De eerste stenen kerk van Putten is gebouwd van tufsteen, in de fundamenten van de toren van de Puttense kerk komt deze steensoort nog voor.

Ook torens werden pas gebouwd toen er in steen gebouwd werd. De huidige toren van Putten is uit het begin van de 16e eeuw. Maar er zijn voorgangers geweest, getuige de natuurstenen fundamenten.

Op de foto zien we resten van ijzerhoudende natuursteen, bruin door de ijzerroest.  

 
 

putten2014-08-16_16.54.34-kl.jpg
Putten: ruitteken rechts van de toren

Het kerkgebouw zelf is grotendeels 20e eeuws.
 
Dit ruitteken bevindt zich rechts naast de toren en is moeilijk te zien. Ik dewnk dat er weinig Puttenaren zijn die het ooit opgemerkt hebben. Het was puur toeval dat ik bij een uitzending op nostalgienet.nl in een flits dit muurgedeelte voorbij zag komen en vrijwel zeker wist, dat ik vagelijk de ruit erin had gezien. En inderdaad: de foto bewijst het.
 

putten2014-08-16_16.58.38-kl.jpg
Putten: toren uit begin 16e eeuw.

Erichem (nabij Buren)
 
De kerk van Erichem is al van voor 1101 (eerste vermelding) . In die eerste eeuwen is zij de moederkerk van Buren en Ash. De kerk valt dan onder het kapittel van St Marie te Utrecht.
Rond 1600 is de kerk toe aan een grondige restauratie en de drossaard van het graafschap Buren geeft in 1611 toestemming en de kosten zullen betaald worden uit de opbrengst van de tienden van de landerijen van het kapittel van St Marie.

erichem-stjoriskerk-dsc02030bskl.jpg
Erichem: St. Joriskerk

Duiventil?
 
De Joriskerk van Erichem heeft aan de westzijde naast de toren aan de noorderzijbeuk een vijftal consoles.
Het is wel interessant om uit te vinden wat hiervan de functie kan zijn geweest.
 
Je denkt al gauw aan het houden van duiven. Maar of dat in de 16e eeuw, toen een nieuw schip aan de 13e eeuwse toren werd gebouwd zo vanzelfsprekend was?
 
Het houden van duiven was voorbehouden aan grootgrondbezitters. Immers duiven brachten nog al wat schade toe aan de oogst door het oppikken van het gezaaide graan. Een duivenvlucht kon wel uit 500 tot 1000 vogels bestaan. 
In allerlei landen bestonden daarom bepalingen voor het houden van duiven en per streek verschilden de minimumeisen die gesteld werden aan het daarvoor benodigde eigen grondbezit. Vandaar dat duiven toen alleen gehouden mochten worden door personen die royaal terrein hadden rond hun duiventil. Dit betrof feitelijk alleen adel en hoge geestelijkheid. Voor het houden van duiven op kleine schaal bestonden geen wettelijke regels. (info www.stevenvanbreemen.nl)
 
Het is dus toch een beetje onzeker of een eenvoudige dorpskerk met een dergelijke voorziening kon worden uitgerust, tenzij de heer van Buren de kerk met bijzondere rechten begiftigd had. En dat is goed mogelijk want Erichem ligt in de heerlijkheid van Buren, een onafhankelijk rechtsgebied, dat pas in de tijd van Napoleon (1801) deel van Gelderland is geworden.
 
Erichem had, net als veel dorpen) zogenaamde meentgronden, gezamelijke gronden, die door de graaf van Buren in pacht gegeven werden aan diegenen die een huis bezaten en inwoner waren Erichem. De  meentgronden werden in smalle stroken verdeeld en deze stroken konden dan voor een periode van 10 jaar worden gepacht. Zo'n huis moest wel wat voorstellen, want in 1698 werd een meentgenoot verplicht om een beter huis te bouwen omdat zijn huis getimmer van weijnigh valeur off importantie was. (info: www.deheus.nu)
 
De ligging van de Erichemse meent was zodanig hoog, dat de gronden als bouwland in gebruik waren. Terwijl men enerzijds last had van duiven, had men er ook profijt van want duiven aten ook veel onkruidzaden en zorgden voor bemesting.
 
 

erichem-stjoriskerk-dsc02030-kl.jpg
Erichem: St. Joriskerk

De toren is gebouwd ca 1300. De onderbouw is van tufsteen. Daarbovenop zijn de geledingen van baksteen. Het schip dateerd van de 16e eeuw.
Mogelijk is er dus al een kleinere kerk van tufsteen aan voorafgegaan. De tufsteen is in speklagen nog verwerkt in het schip.
De consoles bevinden zich in het gedeelte dat in de 16e eeuw tegen de toren is aangebouwd. Mogelijk zijn toen dus de oude galmgaten dichtgemetseld en is de toren verhoogd.
 
 
 
 

erichem-stjoriskerk-dsc02032-kl.jpg
Erichem: St. Joriskerk: consoles links, hoog naast de toren

Zevenaar: Huis Sevenaer
 

Dit kasteel vindt zijn oorsprong ergens in de

14e eeuw. In ieder geval bestaat het huis al in 1467 als er al sprake is van een "weg to Smollinghuse''. Want zo heette het aanvankelijk. Het kreeg pas de naam Huis Sevenaer toen het dichtbij gelegen kasteel Sevenaer verdwenen was.

Omstreeks 1785 was het gebouw kennelijk zwaar vervallen, want in dit jaar onderging het huis een drastische verbouwing en werd tevens gemoderniseerd, waarbij veel van de oude uitstraling verloren ging.

 Ene jonkheer van Nispen had het landgoed namelijk gekocht en zorgde voor deze verbouwing en restauratie.

Het dak van het 15e/16e-eeuwse hoofdgebouw is tegenwoordig lager en de slanke traptoren (uit 1612) is vlak afgedekt. Aanvankelijk was er ook een bastion-achtige achtertoren, want die was op een prent uit 1745 nog te zien.

Het kasteel is overigens steeds in eigendom gebleven van de familie van Nispen.

sevenaer-huis-kl.jpg
Huis Sevenaer te Zevenaar

foto: W.J. van Dort
sevenaerimg_0084kl.jpg
Huize Sevenaer, maalkruis naast het raam

foto: W.J. van Dort
sevenaerimg_0086kl.jpeg
Huis Sevenaer: maalkruis met links een ruit ernaast, beetje verscholen

foto: W.J. van Dort
sevenaerimg_0087kl.jpg
huis Sevenaer: maalkruis

foto: W.J. van Dort
sevenaerimg_0088kl.jpg
Huis Sevenaer: detail van maalkruis

BACK

START

NEXT