|
|
| Voorburg: 20-eeuws bovenlicht van een apotheek. |
Aesculaap
De Aesculaap komt uit de Griekse oudheid en is tot een teken geworden voor mensen met medische beroepen.
We vinden de slang bij dokters en apothekers.
|
| Prent van Joannes Sambucus 1564, met voorstelling van Aesclepius. |
Joannes Sambucus is een Hongaarse humanist, die leefde van 1531-1584. Hij bracht (via Plantin
in Antwerpen) een boek uit: Emblemata. Dit behelst plaatjes van zinnebeelden etc. Dit beleefde diverse latijnse herdrukken
en verbeteringen. En verscheen ook nog een vertaling van in het Frans en het Nederlands.
Het oude testament
Maar als de mithrascultus verdwijnt, verliest ook de slang een groot deel van de cultische aandacht. Hij
wordt pas weer belangrijk als de christelijke kerk haar aandacht richt op de symboliek van het oude testament in het
licht van de opstanding. De rol van de slang in het paradijs was ronduit een slechte. Een duivelse ingeving,
die maakte dat Eva van de appel at, die ze niet mocht plukken. Bijzonder fraai erotisch weergegeven door Michelangelo aan
het plafond van de Sixtijnse kapel, waarbij de slang Eva afleidt van een blow-job.
|
| Michelangelo: Eva krijgt de appel van een slang in mensengedaante |
Michelangelo verwerkte dit thema dus in de beschildering van de Sixtijnse Kapel in Rome.
Veel kunstenaars van overal in Europa hebben dit gezien en volgden Michelangelo na. Zijn thema's werden erg populair. (Zie
foto hierboven.)
Maar daarna zien we dat Mozes in de woestijn trucjes met slangen uithaalt, die je van een goede sjamaan
mag verwachten. Op een gegeven moment is er een slangenplaag, waardoor veel mensen sterven. Dan verandert de staf van Mozes
in een slang. In de beeldende kunst zien we meestal dat Mozes een slang op een stok in de hoogte steekt.
Wie opkijkt naar de slang is veilig en wordt niet gebeten. Zo'n episode bracht men namelijk in verband met de kruisiging van
Jezus. Opzien naar het kruis, naar Jezus, was immers ook heilzaam en heilbrengend.
We moeten constateren dat de slang hier een veel positiever beeld uitstraalt: wie met ontzag en eerbied
naar de slang kijkt, kan genezen worden.
|
| Mozes toont een slang aan het volk |
In de latere Middeleeuwen en de Renaissance was dit bijbelse beeld van de koperen slang, die zich
rond een stok kronkelt, een veel gebruikt thema voor muurschilderingen in de kerken. De nog grotendeels analfabetische
bevolking kreeg zo toch iets mee van de christelijke geloofswaarheden.
Medisch symbool
Als in de 18e eeuw de behoefte aan Griekse symbolen erg groot wordt, kiest de groep van
artsen en medicijnenbereiders de aesculaap met toebehoren als een herkenningsteken.
We zien bij de apothekers/drogisten (onderscheid was er vroeger nog niet) de slang met slangenstaf en offerschaal
opduiken.
Dit waren van oudsher de attributen van Asclepios en van zijn dochter de godin Hygieia.
Ze werd gezien als de godin van de gezondheid. Op afbeeldingen ziet men haar met een offerschaal voedsel en drank aanbieden
aan de heilige slang.
De Romeinen noemen Asclepios Aesculapius. Hygieia komt veel op Romeinse munten voor.
Op een zegel van het farmaceutisch college van Delft uit 1729 staat Hygieia afgebeeld met staf en slang,
een beker en een haan.
|
| Ravenstein: uithangbordje Apotheek anno 2007 |
En zo zien we hoe een symbool ingeburgerd raakt bij een beroepsgroep. De slang met de schaal
is nu nog steeds een apothekerssymbool, terwijl de slang rond de staf (de aesculaap) bij de medische beroepen
populair geworden is. De dokter heeft een rood symbool, de dierenarts
een groene, de tandarts een zwarte, en de verloskundige een blauwe aesculaap. (info uit: Ton Schoenmakers/Jorien Jas: Slang, aesculaap
en gaper, 1993)
|
| Doesburg: 20e eeuws om medische professie aan te geven. |
Caduceus of mercuriusstaf
Al eerder is aandacht besteed aan de staf van Mercurius, waar zich twee slangen omheen kronkelen. Zie ook: de Mercuriusstaf.
|
| Zaandijk: de caduceus: het attribuut van Mercurius (Hermes) |
|
| Utrecht: caduceus in het bovenlicht |
Nog weer een ander gebruik is de slang die zich rond het zwaard kronkelt. Hier moet ik
info over verzamelen.
|
| kasteel te Burgh Haamstede: slangen rond flankerende zwaarden gedraaid. |
Veere
De slang is hier toegevoegd aan de standaard gietijzeren levensboom. Het beeld van een slang die iets
met een boom heeft ( Genesis-verhaal) leeft sterk in onze cultuur.
Ik kan het idee wel waarderen. Je maakt op zo'n manier toch weer iets speciaals van zo'n gewoon bovenlicht.
|
| Veere: Warwijksestr.27: gietijzeren levensboom met slang |
|
