|
palmet in hoek schilderijlijst 18e eeuw |
|
Palmet uit Aigion, Griekenland: 500 BC |
Het Palmet
is een symbool, dat bestaat uit een waaier van afgeronde of puntvormige blaadjes,
die ontspruiten vanuit een basis, bestaande uit een symmetrische dubbele spiraal. Het is moeilijk om een goede beschrijving
te geven, want het palmet neemt tal van hieraan verwante vormen aan.
Ook is het niet goed mogelijk
om een bepaalde cultuur te noemen als feitelijke oorsprong.
|
Phoenix dactylifera oftewel de dadelpalm |
Wat wel zeker is, is dat het palmet-motief
ontstond in het oostelijke mediterrane gebied, waar het tot stand kwam vanuit verschillende succesvolle elementen.
Een basis met symmetrisch geplaatste spiralen met daarop de waaiervormige uitsteeksels. De naam palmet suggereert dat het
een voorstelling is van een palmblad, maar een naam zegt nog niet alles.
Toch lijkt de dadelpalm hiervoor
wel in aanmerking te komen.
figuur Eva Wilson: 8000 years of ornament |
|
detail tempelrelief in Deir-el-Bahri Egypte ca 1500 BC |
De dadelpalm Phoenix dactylifera is een van de oudste cultuurgewassen in de oudheid. Van ouds groeide hij in India, Zuid Irak
en Arabië. Door mensen, die afhankelijk waren van de boom en zijn producten, is hij meegenomen en verspreid naar Westelijk
Azie, Egypte en Noord Afrika. Door zijn belangrijkheid kreeg de boom een heilig imago. Hij wordt al afgebeeld op de oudste
voorstellingen die we uit Egypte kennen ( 3000 BC). Het dadelpalmmotief kreeg in het oude Egypte een paar karakteristieke
kenmerken: drie rechte blaadjes aan de top, symmetrisch gekrulde blaadjes aan beide zijden van de stam, waaronder dadels hangen
en een paar uitlopers aan de voet. Vaak spruiten dan drie stammen voort uit eenzelfde basis, wat een beeld is van een vrouwelijke
palm. Dit motief had ook een vrouwelijke symboolfunctie.
figuur Eva Wilson: 8000 years of ornament |
|
palmetten, afgewisseld met granaatappels: Assyrië 9e eeuw BC |
Maar ook de Lotus kan van invloed zijn geweest. Bij de Lotus wijken de blaadjes straalsgewijs
uiteen van uit de bloembodem.
|
Egyptische papyrus met lotusbloemen rechtsboven. |
In het 2e millennium
BC raken de oude Egyptische motieven (lotus, papyrus, lelie en palm) wijd verspreid door westelijk Azie. Samen met de inheemse
spiralen worden ze op allerlei manieren als decoratie gebruikt.
figuur: Eva Wilson: 8000 years of ornamentation |
|
kreta: paleis van Knossos: ca 1650 BC |
|
Kreta: Laat-minoische vaas met palmet-motief; 1300 BC |
In het Minoische Kreta
( ca. 2000 BC) kwamen deze culturele invloeden van verschillende kanten bij elkaar en dan weten de Kretenzische pottenbakkers
creatief met deze motieven om te gaan, zodat er weer nieuwe vormen ontstaan.
|
Kreta: Laat-Minoische tijd (ca 1300): sarcofaag met beschildering van palmetten. |
|