|
Rijnsburg (ZH)
De tufstenen Romaanse toren uit de 12e eeuw is het enige wat
nog feitelijk rest van de vroegere abdijkerk van Rijnsburg, behorende bij het nonnenklooster dat er in 1133 gesticht werd
op van ouds grafelijke gronden door gravin Petronella. (Zij was weduwe van graaf Floris de Vette, de zoon van Graaf Dirk V.)
Dit was een kerk met 2 torens waarvan alleen de zuidwestelijke toren
nu nog is blijven staan.
In 1830 kreeg de toren haar achtkantige bakstenen spits. De huidige
kerk stamt van vlak na de reformatie: ca 1580. Deze werd vergroot in 1633.
In de bewaarde annalen van de abdij staat, dat het ‘templum
in Rinsburg’ (er is dan kennelijk maar één kerk in Rijnsburg) in 1183 door den Utrechtse bisschop Boudewijn van Holland
werd gewijd.
Er is ook sprake van dat er al in 978 door graaf Dirk II, na een overwinning op de Friezen,
een Laurentiuskapel gebouwd zou zijn in Rijnsburg. Mogelijk heeft gravin Petronella, die de stichteres van het nonnenklooster
was, de abdijkerk gebouwd op de plek van deze Laurentiuskapel.
|
| Rijnsburg: toren zuidzijde |
|
| Rijnsburg: toren met 2 kruistekens op grens van brede en smalle blokken |
Op de zuidzijde (zie foto's boven en onder) zijn in het
tufstenen metselwerk twee rechtstaande kruisen te zien. Gevormd uit rode baksteen en tufsteen en
netjes ingepast in het metselverband.
Dit is opmerkelijk, aangezien we aan tufstenen kerken doorgaans
geen speciale tekens aantreffen en ook zeker niet zo vroeg in onze geschiedenis van kerkenbouw.
Een rechtopstaand kruis kan worden gezien als een wijdingskruis. Een
dergelijk kruis zien we wel vaak in katholieke kerken in diverse vormen en gedaanten en heeft heeft de betekenis dat
het gebouw (of voorwerp) aan God gewijd is en door de wijding een grote mate van heiligheid heeft verkregen. In feite moet
ook dit kruis voor de gelovigen hierdoor een sterke kwaadwerende betekenis hebben gehad.
Of dit hier ook het geval is? Het is wel erg vreemd dat de horizontale balk van het kruis langer
is dan de vertikale. Je gaat dan toch naar andere betekenissen op zoek. Gedenkstenen voor personen? Een vlag van
het bouwgilde of de vlag van Engeland? Maar waarom twee?
Het is plausibel dat deze kruisen gemetseld zijn tijdens de bouw van de toren (12e eeuw). Want
na de verwoesting van de abdij en wederopbouw zal een protestantse kerkeraad geen wijdingskruisen of Engelse vlagtekens op
een oude toren aanbrengen.
Dit plaatst deze kruisen hoe-dan-ook op een zeer vroege plek in de geschiedenis
van de metseltekens.
|
| Rijnsburg: toren: kruistekens dichterbij |
|
| Rijnsburg: toren met kruisteken van baksteen in tufsteen |
Als we zo vroeg in de geschiedenis (12e eeuw) al kwaadwerende tekens
vinden, is er nog geen algemene conventie over hoe de vorm van deze tekens hoort te zijn.
Dan is het wel mooi als we in het Groningse Thesinge een wijdingsteken
vinden met vergelijkbare vorm.
|
| Wijdingskruis te Thesinge |
De abdijkerk werd verwoest door oorlogsgeweld in de strijd
om Leiden in 1573. Na afbraak werden schepen vol puin en tufsteen verkocht voor de bouw van een sluis in Gouda. Op één toren
na is de afbraak van het abdijcomplex volledig geweest. Er is in de bodem zelfs geen spoor meer teruggevonden van de tweede
toren.
Een reconstructie van contouren van de plattegrond van de abdijkerk
is aangebracht bovengronds. We zien dat de huidige kerk slechts een deel van het oppervlakte inneemt van de oude kerk. Zie
foto onder.
|
| Rijnsburg: plattegrond van abdijkerk |
In de Rijnsburgse abdij lagen o.a. begraven een aantal van de
graven van Holland van het zogeheten 'Hollandse huis' te weten: Willem 1, Floris IV, Floris V en Jan I. Dit
vermeldt althans de gedenksteen bij de kerk. Hun gebeente is echter nooit meer met zekerheid teruggevonden.
|
| Rijnsburg: impressie voormalige abdijkerk |
Ouderkerk aan de IJssel
Op deze foto nog onduidelijk, maar er zitten harten aan weerzijden
naast het bovenste centrale raam.
| foto: google streetview |
|
| Ouderkerk aan de IJssel: IJsseldijk 252 |
|
