|
Zaandijk
Dit Zaandijkse snijraam (boven) stelt me een beetje voor een raadsel. Wat ik niet verwacht is de
ruitfiguur. Deze komt verder op deze manier nog niet in Empire-snijramen voor. De gecanneleerde pilasters
(met ionische capitelen) als deuromlijsting en ook de voorstelling boven het snijraam (lauwertak
met de attributen van Neptunus en Mercurius) passen overigens wel goed in de Empire-stijl.
|
| Zaandijk: neo-empire |
Dit andere Zaandijkse raam is misschien een nog grotere puzzel: De lust om hout te snijden is in de Zaanstreek
zo groot dat men de oude thema's oppakt en er een mooi allegaartje van bakt.
Wat er boven de Lod XVI-krans precies als bekroning is bedoeld, is niet goed te zien: het lijkt een krans
van druiven en andere vruchten.
In het groene veld boven het bovenlicht zien we diverse attributen: De linten aan de onderste staven (welk
werktuig is dat?) monden uit in een hoorn (hoorn des overvloeds?). De volgende staven links en rechts zijn:
een toorts en de Jacobsstaf. De bovenste staven zijn de Mercuriusstaf en
de Neptunusstaf.
|
| Edam: nog een neo-Empire venster |
Edam
We blijven in de buurt. Edam is niet zo ver van de Zaanstreek. Een prachtig gesneden raam,
gebaseerd op Empire-thema's. In de krans met parellijst de god Mercurius met zijn staf en gevleugelde voeten.
De bekende attributen Mercuriusstaf en Neptunusdrietand schragen de krans. De krans staat op een soort voetstuk,
wat ook refereert aan de oudheid. De Lod XVI-festoen is met gekruiste banden bestrikt. Dit zien we vaker
en is een thema dat nog wel aan bod zal komen. Het klopt allemaal aardig en toch zegt mijn gevoel dat dit raam van ver na
1815 is.
Zierikzee
|
| Zierikzee: gouden Empire-snijraam in rococo-omgeving |
De krans hangt bij dit vergulde Zierikzeese snijraam aan de bekende strik. Over de krans ligt
een dunne festoen. Onder de krans zien we twee gekruiste gouden acanthusbladeren (palmtakken?),
die al haast in struisvogelveren lijken over te gaan. Het deurkalf past qua vorm meer bij de rococostijl al is
het middenpalmet van het deurkalf in de trant van Lod. XVI.
Hieronder nog een tweede raam uit Zierikzee, ter vergelijking. We zien ongeveer dezelfde
motieven. Dit raam lijkt van iets latere datum te zijn, aangezien het zich iets verder heeft verwijderd van de Lod. XVI-stijl.
Duidelijke parellijst, Fraaie gekruiste palmtakken. Een lint in de top. Uit de krullen van de acanthusbladeren
komen piepkleine draperieën, als een herhaling van de grotere links en rechts in de hoeken.
De gevel van dit pand is in een 19e eeuwse neostijl.
Het is dus goed mogelijk dat dit snijraam later in oude stijl is vervaardigd.
|
| Zierikzee, ter vergelijking: ook Empire. |
Amsterdam
Het snijraam van het huis aan de Prinsengracht te Amsterdam (foto hieronder) toont de bijzondere
symmetrie, die zo kenmerkend is voor de Empire-stijl.
Het zich symmetrisch verhouden tot een centraal element komt ook al wel eens wat voor in
de Lod. XVI-stijl, maar bij Empire is het een echt stijlkenmerk.
Trouwens misschien werkt de bovenlijst boven het snijraam nog wel overtuigender.
Ook daar is dit zelfde motief op een wat verfijndere manier uitgewerkt, met opengewerkte palmetten en florale motieven.
Aan weerzijden van de deur een gecanneleerde zuil. Ook deze komt in de tijd van de Empire in zwang.
|
| Amsterdam: Prinsengracht: typische Empire-symmetrie |
Haarlem
Bij dit Haarlemse bovenlicht is alle franje grotendeels verdwenen en heeft men de simpele vormen overgehouden:
de krans binnen een ovale cartouche. Dubbel uitgevoerd omdat het in lijn moet zijn met de dubbele deuren.
Het is een ontwikkeling binnen de Empirestijl bij de snijramen, dat steeds meer van de franje zal verdwijnen.
Een nieuwe eeuw, een nieuwe staatsvorm Koninkrijk der Nederlanden, de acanthusbladeren hebben hun tijd er (bijna)
op zitten. De schoonheid van de pure parellijst wordt ontdekt.
|
| Haarlem: laat Empire, kransen gevat in ovale cartouches |
Brielle
Bij het raam in Den Briel zullen we ons moeten verbazen over het gebrek aan verfijning in de weergave van
de vaas. Er is hier voor een robuuste vorm gekozen voor deze klassieke vaas.
Onderzoek aan dit bovenlicht zou kunnen uitwijzen of de vaas misschien ooit met goudverf beschilderd is
geweest. Ook een rood-zwart tegenstelling is denkbaar.
De wormvormige slierten boven de vaas kunnen afgeleid zijn van het palmet en iets van vuur
voorstellen, en is misschien dus wel in oranjerood geschilderd geweest. De vaas doet 20e eeuws aan in een 19e eeuwse
omgeving.
|
| Brielle, houten bovenlicht in eenvoudige neo-Empire-stijl |
|
