|
|
| Leiden: wapentrofeeënbundel op steen, nu geplaatst in Lakenhal |
Dat er achter de trofeeënbundel een stuk geschiedenis schuil gaat, dank ik aan Jan van Hoek
uit IJsselsteijn, die me daarop attent maakte. Hij deed de ene na de andere ontdekking.
Eerst de ontdekking van wapenbundels, liggend en hangend, in de oudheid en in de Renaissance. Vervolgens hoe
tijdens de Renaissance kunstenaars de bundel/stapel voor tal van onderwerpen gingen gebruiken, zodat je eigenlijk naar
mijn idee beter kan spreken van attributenbundel of attributenhoop. En wat kom je niet allemaal tegen: muziekinstrumenten,
landbouwgereedschappen, doodssymbolen, jazelfs kruisigingsattributen. Je valt van de ene verbazing in de andere.
|
| Leiden: St. Jorispoort |
Leiden: St. Jorispoort
Op deze St. Jorispoort te Leiden zien we aan weerszijden van de doorgang een assemblage
van oorlogstuig, kunstig gerangschikt en met zorg in steen uitgehakt. Duidelijk bedoeld als versiering en opsmuk
van de poort.
Bovenop zien we St. Joris te paard in gevecht met de draak.
Op de foto's hieronder zijn de wapen-arrangementen nog wat verder in detail te bekijken.
|
| Leiden: Sint Jorispoort: trofeeënbundel |
Wat de ramskop hierbij doet, weet ik niet. Misschien was het een mascotte. Maar ik
kreeg een hint van Jan Bout, dat het waarschijnlijk echt als ram-wapen werd gebruikt om huisdeuren in te
trappen. We zien op het plaatje hier een grote stormram, eveneens afgebeeld met een ramskop.
| wikipedia |
|
| Aanval met stormram, figuur in boek van 1845 |
|
| Leiden: Sint Jorispoort: trofeeënbundel |
Op de foto hierboven zien we 2 bolvormige veelgepunte knotsen die destijds bekend stonden onder de naam:
goedendag.
Op de foto hieronder: een ontroerend stilleven van een trom, half bedekt door een doek
en vergezeld van een schild, waarop een zon is afgebeeld.
|
| Leiden: Sint Jorispoort: trofeeën-'klauwstuk' |
In de Oudheid
In de oudheid was men gewoon om de oorlogsbuit te showen. Buitgemaakte wapens werden op
een hoop gegooid. Deze werden dan bij parades in triomf meegevoerd op een kar om aan het publiek te laten zien.
Ook werden ze wel opgehangen aan een spijker of staak, zodat ze nog beter in het zicht kwamen.
Hoe indrukwekkend zo'n wapenvertoning ook was, de overwinnaar was natuurlijk nog geweldiger.
Ten tijde van de Renaissance in de 16e eeuw kwam het motief naar onze landen en werd binnen korte tijd heel
populair. Namen zoals de Italiaan Enea Vico (1523–1567) en Cornelis Bos (ca 1510-1566) duiken
op als tekenaars die deze voorstellingen in hun prenten verspreiden onder de kunstenaars in de Lage Landen.
Het werd al helemaal gebracht als ornamentele versiering. Met een verwijzing naar een echt wapenfeit had
het al niets meer uitstaande.
|
| 1553: Enea Vico: gravure van trofeeen-bundels |
|
| 1550: Cornelis Bos: liggende hoop wapens met later toegevoegde kop |
Wel veel naam heeft Hans Vredeman de Vries gemaakt met het via tekeningen doorgeven van
architectuur (de orden) en ornamenten uit de oudheid.
Hieronder een paar trofeeën-sets van Vredeman de Vries, waarbij het al lang niet meer om
wapens gaat, maar om muziekinstrumenten en om landbouwgereedschappen.
|
| Vredeman de Vries: trofeeënsets van muziekinstrumenten |
|
| Vredeman de Vries: trofeeënsets van gereedschappen |
|
| Vredeman de Vries: detail van bovenstaande prent: landbouw |
Maar zo gek als zijn tijdgenoot Giuseppe Arcimboldo (1527– 1593) maakte Vredeman
de Vries het het hier niet. (Ik wil die naam toch even genoemd hebben vanwege diens uitzonderlijke tekentalent en zijn
speciale fantasie. Zijn uitzonderlijke begaafdheid om de wereld van het surrealisme vorm te geven in
de 16e eeuw doet sterk denken aan Jeroen Bosch, die een halve eeuw eerder leefde.)
Bij Vredeman zien we het fruit als helmbekroning.
Arcimboldo gebruikt het fruit om gezichten van te vormen,
|
| Giuseppe Arcimboldo: de tuinman |
Op de volgende pagina gaan we nog even terug naar de oudheid. Dan zien we hoe deze trofeeënbundels zijn
ontstaan.
|
