|
Snaarinstrumenten zijn al heel oud. Al vanaf 2000 BC komen voor in Mesopotamië en Egypte. Pas
in de Griekse tijd komen er verschillende typen lieren. Men bespeelde ze met de vingers of met een soort plectrum. Het strijken
van de snaren met een strijkstok komt pas op in de Middeleeuwen.
|
| British Museum: reconstructie van de oude Griekse lier. |
Er waren in het oude Griekenland twee soorten lieren met een verschil in de klankkast.
1. De vermoedelijk oudste is van een eenvoudige type, met de klankkast gemaakt van het
schild van een schildpad: de (hoogklinkende) lier en de (lager klinkende) barbitos. Beide in gebruik
bij amateurs.
2. Er is een tweede type met een houten klankkast: de stevige kithara (met tot wel
11 snaren) en de wat lichter gebouwde phorminx. Deze 2e groep werd vooral door beroepsspelers
gebruikt en wordt het vaakst afgebeeld op de bekende Griekse vazen.
|
| Lierspelers op antieke Griekse vaas |
We zien de god Apollo, de god van de boog en de lier, wel met beide typen afgebeeld worden,
al zou het twee type (dat door de beroepsmusici werd gebruikt) meer bij zijn hoge status passen.
|
| Apollo met lier en boog op antieke Griekse vaas |
|
| Apollobeeld met lier en plectrum (?) |
In de Griekse mythologie komt een verhaal voor dat verklaart hoe Apollo aan de boog kwam. De uitvinder ervan
was de god Hermes. Als pasgeborene vond Hermes een schildpad-schild waar hij een runderhuid
omheen wikkelde. Door de gaten waar ooit de poten zaten stak hij twee koeienhoorns. Hij maakte een verbinding
tussen de hoorns, zette er 7 snaren op en zo kon hij er lieflijke muziek mee maken.
Maar Hermes was een ondeugend kind, dat er op uit ging om de schapen van Apollo te stelen. Hij werd betrapt
en Apollo was van plan hem te straffen voor dit vergrijp. Maar toen hij Hermes hoorde spelen op zijn lier, raakte de god zo
verrukt van het geluid, dat hij hem de straf kwijtschold in ruil voor het instrument. En zo kwam de lier in het bezit van
de Apollo.
|
| Marmeren reconstructie uit de 16e eeuw van Apollo met de lier |
Het marmeren beeld van Apollo hierboven werd in de 16e eeuw opnieuw gecompleteerd. Enkel
de romp en een arm waren bewaard gebleven uit de Grieks-Romeinse oudheid. Een later beeld zien we hieronder: de beroemde Antonio
Canova maakte grondig studie van de klassieken en kwam met dit Apollobeeld in 1781. Het refereert aan de mythe, verteld
door Ovidius, dat de schitterende nymf Daphne eindelijk weet te ontsnappen aan de achtervolging door Apollo door zich in een
laurierboom te veranderen. Dan bezingt Apollo zijn onbeantwoorde liefde: "Ook al kun je dan niet mijn vrouw zijn, dan
ben je tenminste mijn boom; Ik zal je voor altijd in mijn haar dragen, op mijn pijlenkoker, o Laura."
Canova beeldt het moment uit dat Apollo zichzelf kroont met de lauwerkrans. De lier staat naast hem tegen
een boomstronk.
|
| Apollo in klassieke stijl 1781 door Antonio Canova |
|
| Museum Tripoli: Apollo bespeelt de lier. |
|
| Museum Hermitage: de muzeTerpsichore met de lier. |
Met de muziek, die aan Apollo gewijd was, werd hij ook gezien als het hoofd van de 9 muzen.
De muzen zijn archaïsche godinnen, die in nog oudere tijden een nymfenstatus hadden. Deze muzen vertegenwoordigen
elk een van de kunstvormen. De lier zien we dan in handen van de muze van de dichtkunst en de zang: Terpsichore.
Op de foto hiernaast zien we haar, uitgehouwen als Romeinse kopie in de 2e eeuw na Chr.
van een Grieks origineel. Het is ongelooflijk knap hoe deze onbekende beeldhouwer de plooien in haar jurk heeft
weten vorm te geven.
Hieronder zien we Apollo spelend op de lier nadat hij de slang Python heeft overwonnen.
|
| Fresco in Pompeï met Apollo. |
|
| Apollo op zilveren denarius t.t.v. keizer Augustus |
De letters ACT op de denarius hiernaast verwijzen naar de slag bij Actium op 2 sept 31 voor Chr. Toen leverde
Octavianus, de latere keizer Augustus zijn beslissende slag tegen Marcus Antonius en Cleopatra. Vrijwel de
totale vloot van het liefdesduo werd in de pan gehakt.
Op de munt schijnt Apollo afgebeeld te zijn met de lier, vermoedelijk om de overwinning met spel en gezang
te vieren.
|
| De slag bij Actium in 31 BC |
|
