|
19e eeuwse deuren in Roermond (Swalmerstr) |
|
Harlingen: begin 19e eeuw: onder de ovale cartouche de beide hoornen des overvloeds |
Al in de prehistorie worden hoorns
van dieren gebruikt als drinkgerei of om er vloeibare substanties in te bewaren. Een andere functie is muziekinstrument, maar
die doet hier nu niet ter zake.
|
Keizer Elegabalus 220 AD: munt met Fortuna met cornucopia |
De cornucopia
(ook wel: cornucopeia of cornucopea) is in de Romeinse oudheid een attribuut van FLORA of FORTUNA en een symbool van
onuitputtelijke overvloed, rijkelijk gegeven aan stervelingen. Vaak voorgesteld als een geitenhoorn,
waaruit fruit en andere verfrissingen eindeloos blijven stromen.
Fortuna is hier te zien op een munt van keizer Elegabalus, die
naar vier jaar Keizerschap in 222 werd vermoord. Fortuna heeft hem niet zo erg geholpen. Hij maakte het ook wel erg bont.
Dit vond ik ergens op internet:
But neither matched Elegabalus,
who began his rule at the age of fourteen in 218, after having been raised in Syria as a priest of Baal. He entered
Rome amid Syrian priests and eunuchs, dressed in silks, his cheeks painted scarlet and his eyes made up. Various Roman
historians say that he assembled the homosexuals of Rome and addressed them garbed as a boy prostitute; put on a wig and solicited
at the door of a brothel; tried to get doctors to turn him into a woman; offered himself for buggery while playing the role
of Venus in a court mime; kissed his male favorites’ genitals in public and, like Nero, formally married one of them...Elegabalus
erected in Rome the great phallic asherim which the Hebrew kings had kept trying to purge from their land (Karlen:62).
|
Nogmaals Elegabalus, nu met Liberalitas , dragend de cornucopea en een abacus (=telraam). |
Zelfs in onze verlichte tijden van de 21e eeuw zou dit nog ondenkbaar zijn voor een regerend vorst of president.
Op de munt hierboven zien we hem met Liberalitas. Dit was niet echt een godin, maar meer
een gepersonifieerde waarde, die de Romeinen hoog achtten. In dit geval: Generositeit, het royaal zijn met giften jegens
de bevolking. En ook dat heeft hem dus niet mogen baten.
|
Zeus als baby krijgt uit de cornucopeia te drinken; Relief 130 AD: Vatikaanmuseum |
In de Griekse mythologie
zijn er twee verhalen over de cornucopia.
Het eerste verhaal speelt
zich af op het eiland Kreta. Toen Zeus geboren was stuurde zijn moeder hem naar Kreta, omdat ze bang was
dat zijn vader Cronus hem anders zou opeten. De dochters van koning Melisseus namen de schone taak op zich en hingen hem in
een wieg aan een boom, zodat niemand hem zou kunnen vinden in de lucht, op de grond of in de zee. De geit Amalthea,
in feite een nymf, zoogde het kind. Uiteindelijk brak Zeus een van de hoorns van de geit af en gaf de hoorn een heel
bijzondere kracht: de hoorn liet zich vullen met alles wat de bezitter maar zou wensen.
Als dank gaf hij de hoorn
aan de dochters van de koning en vanaf dat moment werd de hoorn een symbool voor overvloed. Wie hem bezat
zou nooit honger lijden.
Het andere verhaal speelt
op het vaste land van Griekenland bij de grootste rivier van het land: de Achelous. Daar
vocht Hercules met de riviergod Achelous,
een heftige strijd uit om de jonge Dejanira, de schitterende dochter van koning Oeneus van Calydon.
Tijdens het gevecht veranderde de riviergod steeds van gedaante. Eerst veranderde hij in een slang en daarna in
een woeste stier. Toen Achelous een stier was, brak Hercules hem een van zijn beide hoorns af.
De Najaden ( waternymfen)
ontfermden zich over de hoorn en vulden hem met geurige bloemen. Later kreeg de godin van de overvloed Copia de hoorn en in haar bezit kreeg het de naam hoorn des
overvloeds. Hercules won overigens het gevecht en trouwde Dejanira en zij kregen overvloedig veel kinderen.
Voor de Grieken was het duidelijk
dat deze mythe sloeg op de kronkelende rivier (de slang), die zich een weg baande door het land van Dejanira. Als de rivier
opzwelt, treedt hij buiten de oevers en zoekt zich een uitweg en krijgt als het ware hoorns. Als Hercules deze zijtak
indamt, wordt het vruchtbaar land waar bloemen kunnen groeien.
|
Rome: riviergod met hoorn des overvloeds |
De cornucopia komt niet alleen op kleine muntjes voor, maar ook in het groot bij levensgrote riviergoden
in Rome. Een verwijzing naar de mythe van Hercules misschien?
|
Rome: riviergod met hoorn des overvloeds |
|
Porta del populi in Rome: 2 cornucopia's |
|
De porta del populi (16e eeuw) |
|