We zien hem in de Myceense cultuur (ca 1500 BC) al in een flankerende positie, wat betekent dat zijn status al hoger was dan die van een gewoon wild dier.

In de latere Griekse klassieke periode vergezelt hij een paar van de godinnen als een soort mannelijke tegenhanger: Cybele en Artemis worden graag met een leeuw afgebeeld. Daarna nemen de Romeinen veel van de Griekse cultuur over. 

Van Romeinse ornamenten is er in ons land maar heel weinig teruggevonden. We moeten wachten op nieuwe zuidelijke invloeden. De cultuur van de Moren in het Spaanse Granada blijft tot de diep in de 16e eeuw nog invloed uitoefenen op de West-Europese cultuur.

Veel van de wetenschappelijke kennis van de oude Grieken en Romeinen is uit arabische bronnen via de weg van Gibraltar tot ons gekomen. In Granada valt nog steeds een zeer fraaie leeuwenfontein te bewonderen, waarbij de leeuwen de koninklijke status extra luister moesten geven.

De stammen die in de lage landen woonden, bleven gewoon doorgaan zoals ze het altijd gewend waren geweest. Dat verandert pas met Karel de Grote (ca 800) als het christendom hier zijn intree doet.

Met de monniken, die kerken en kloosters bouwden, kwam de leeuw als afbeelding mee. Er zijn diverse geschiedenissen in de Bijbel waarin een leeuw een rol speelt. Denk b.v. aan het verhaal van Daniel in de Leeuwenkuil of aan profetieën van Jesaja, waarin de leeuw zich neerlegt naast het lam of de leeuw van Juda. En men beeldde ook de martelaren af die in Rome voor de leeuwen werden gegooid.

De evangelisten

Maar het vaakst werd de leeuw afgebeeld als symbool voor de evangelist Marcus. Hierboven zijn twee manuscripten afgebeeld met de voorstelling van de leeuw, die hier verbonden is met Marcus. De rechter tekening is al een klimmende leeuw, die al erg lijkt op de latere heraldische leeuw.

Zoals op de onderstaande gevelsteen van de Amst. Kolk te Amsterdam is te zien, hebben ook de andere evangelieschrijvers ieder hun eigen symbool.

Matheus met de mens (volgens sommigen: engel), Lucas met de stier (een offerdier in de tempel) en Johannes met de adelaar.

De kruisvaarders

Toen de ridders in het begin van de 12^e eeuw terugkwamen van de 1^e kruistocht naar het heilige land, namen velen van hen de leeuw meteen op in hun wapenschild. Ze hadden het hoogstwaarschijnlijk leren kennen van de wapenschilden van moslims als Baybar, waarmee ze in Palestina strijd geleverd hadden. Naast de leeuw werden ook de adelaar en de franse lelie als heraldieke tekens meegebracht uit het heilige land.

De Britse kruisvaarder hertog Godfried Plantagenet (overleden in 1151 en getrouwd met een Engelse koningsdochter) had al twee leeuwen in zijn wapen (rechtopstaand en naar echts gekeerd) en en hij gaf het vermoedelijk weer door aan zijn neef, de Vlaamse graaf Philips van de Elzas. Er zijn ook nog andere theorieën. 

Deze Philips is de eerste Vlaamse graaf die in 1162 al een wapenschild in gebruik had met daarop een leeuw van sabel ( =zwart) op een veld van goud. Later kreeg deze Vlaamse leeuw een tong en nagels van keel (= rood).

De oudste Hollandse leeuw is bekend van een wapenzegel van Graaf Dirk VII uit 1198. Van zijn broer Willem is een wapenzegel met leeuw bekend uit 1205. Al vanaf 1254 zijn de kleuren bekend: een leeuw van keel ( = rood) op een gouden veld met tong en nagels van azuur (=blauw).

Het Leeuwenverbond

De leeuw stond al meteen voor strijdkracht, heldhaftigheid en macht. Er schijnt ook sprake te zijn van een Leeuwenverbond tussen de ridders, die op kruistocht waren geweest, maar daar heb ik nog geen verdere informatie over gevonden.

Behalve dan inmiddel een oude bron uit 1795: Oordeelkundige Inleiding tot de historie van Gelderland door W.A. van Spaen. Hij vermeldt het als: ......het beroemde Leeuwenverbond, dat in dien tijd veele vorsten vereenigde, dat zig tot in de Nederlanden uitsterkte, en waarvan gezegd wordt, dat het aan den Rhijn zeer magtig was. Hiervan zijn maar weinige en niet zamenhangende narichten overgebleven....

Een andere bron: Verhandeling Teijlers genootschap: Nederlanderen: 3e tijdperk door Jacob van Manen: ....Een deze verbonden, welke in 1376 in het Duitsche Rijk werden aangegaan, werd het Leeuwen-verbond geheten; dit was in verscheidene kringen verdeeld, welke ieder een Bevelhebber hadden, tot welke zich, in 1377, vele Geldersche Edelen, nevens de Steden Heusden, Thiel, Wageningen, Harderwyk, Elburg en Hattem mede verbonden. Een der regels, naar welke men in de bijzondere veten te werk ging, was, dat alle, die bij het ontstaan of plegen eener geweldenarij tegewoordig waren, verpligt waren deel te nemen in den oorlog, die daaruit ontstond.

Venetie

Dat de leeuw uit de hoek van het Midden-Oosten naar hier is gehaald, wordt ook geïllustreerd door onderstaand verhaal over de herkomst van de leeuw van Venetië.

De leeuw van Venetië

Daarnaast is de stad Venetie van belang geweest. De stad was groot en rijk geworden door de handel met de landen rond de Middellandse zee. Rond 1200 lag er aan de oostkant van de Middellandse zee het islamitische rijk van de Mamluk, wat zich uitstrekte van Cairo tot Damascus.  

Rond 1260 duikt de gevleugelde  leeuw, op vier poten staand (in de heraldiek noemen ze dat: gaand), voor het eerst in Venetië op, op een zegel van een doge en op een paar loden graanmaatbekers. De leeuw draagt een nimbus (stralenkrans) zoals bijbelse figuren en heiligen gewoonlijk worden afgebeeld.

In dezelfde tijd blijkt de Mamluk-sultan van Egypte al een gaande leeuw op zijn wapenschild te dragen. Het gaat dan om een rode leeuw tegen een zilveren achtergrond. Het lijkt er veel op dat Venetie door zijn handelscontacten deze gaande leeuw van de Mamluk-sultan uit Egypte heeft overgenomen en tot symbool gemaakt van San Marco, de patroonheilige van de stad en later tot symbool van de stad zelf.

(De stad had al in de 9^e eeuw de (zogenaamde) overblijfselen van Sint Marcus uit Alexandrië geroofd en in de stad binnen gebracht, in het geloof dat dit de stad tot zegen zou zijn.)

Er werden voor de Mamluk-wapenschilden overigens 3 verschillende dieren gebruikt: de gaande leeuw met meestal een voorpoot opgeheven ( de rechter omhoog als hij naar rechts liep en omgekeerd) de staart ver naar voren boven de de rug. Als zinnebeeld van krijgshaftigheid en macht. Daarnaast had je de adelaar (of valk) met 1 of 2 koppen. Als derde kwam voor: een gaand (gezadeld) paard.

Naast deze dieren kwamen er ook tal van andere voorwerpen voor op de Mamlukse wapenschilden: de schuine dwarsbalk, rozetten, dwarsstrepen, de maansikkel, een soort fleur-de-lis, maar iets afwijkend van wat de Franse koningen zouden gebruiken.

In Venetie wordt de gevleugelde leeuw eerst nog gezien als een attribuut van San Marco, maar geleidelijk neemt hij de plaats in van de schutspatroon en stelt de afbeelding van de leeuw de evangelist zelf voor. En zo tooit Venetie zich in de late Middeleeuwen met de krijgshaftige leeuw als symbool van de van direct van God ontvangen macht over de stad. Een landsheer of paus was een macht van een lagere orde, waar ze zich minder aan gelegen wilden laten liggen.