|
Het hoeft niet zo te zijn dat alles wat op de thyrsus lijkt, gezien moet
worden in die traditie. Het enige wat ervan te zeggen is, is dat het motief van tijd tot tijd weer opnieuw opduikt.
Maar als een pijnappel een rol speelde in voorchristelijke mysteriecultussen rond de god
Dyonysus (= Bacchus) waarin, naar men zegt, seksuele opwinding deel uitmaakte van de rituelen, is het toch
des te verwonderlijker, als we zien dat dit typische Bacchus-symbool ook in de christelijke godsdienst te voorschijnt
komt en dan nog wel zo pontificaal midden in Vatikaanstad.
Het bewijs dat er een link is met oude motieven, leveren de 2 geleidevogels, in dit geval 2 vorstelijke
pauwen.
|
| monsterkegel in Vatikaanstad, Rome. |
|
| Nogmaals Vatikaanstad: Hof van de dennenkegel. De kegel wordt geflankeerd door 2 vorstelijke pauwen. |
Maar ook in de kerkelijke versieringen van de gebruiksvoorwerpen komt, net als de spiraal
in de staf, ook de kegel voor.
Toen de christelijke kerk verfraaiingen van haar gebouwen, meubilair en rituele voorwerpen wenste,
greep zij terug op aloude motieven, waarvoor de handwerkslieden de vaardigheid hadden om ze te maken. Bovendien zouden
deze motieven met een nieuwe betekenis de bevolking nog het meest hebben aangesproken.
Het is te vergelijken met het zingen van nieuwe woorden op een oude melodie. Dat valt ook sneller in de
smaak dan nieuwe woorden op een nieuwe melodie..
|
| katholieke kaarsenstandaard |
|
| staf van de paus met dennenkegel versierd |
Lastiger te herkennen wordt het als we niet zo duidelijk meer de pijnappel zien, maar iets wat erop lijkt
en uit planten is samengesteld. Toch denk ik dat het onderstaande ornament boven het poortje in Enkhuizen
nog een verre echo is van de thyrsus, volkomen los van zijn oorspronkelijke betekenis en als centraal element in een omvangrijk
ornament opgenomen.
|
| Weeshuispoortje Enkhuizen met thyrsus (?) als topornament boven het driehoekig fronton uitstekend. |
Bij dit Renaissance-huis in Haarlem (foto hieronder) is het overduidelijk dat men de keuze heeft gemaakt
om de topgevelpartij met pijnappels te versieren.
|
| diverse dennekegels als versiering op het oude stadhuis (17e eeuw) van Haarlem |
|
| Zaans huis: Lod XVI-stijl: hoekversiering met pijnappel |
In het Openluchtmuseum in Arnhem zijn er in het Zaanse hoekje wel een paar panden met ornamenten
en bovenlichten. Een van de uit de Zaanstreek afkomstige woningen uit de Lod. XVI-stijlperiode
heeft een paar pijnappels als dakornament.
|
| Zaans huis (zie foto hierboven): uitvergroting pijnappel |
|
