Bovenlichten en snijramen in Nederland

Spiraal (vervolg 1)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

  
 
Het oude vikingzwaard is fraai versierd met spiralen.

bronzenzwaardmetspiralen.jpg
Bronzen viking-zwaard met volop spiralen.

Labyrinten
 

tintagel-cornwall.jpg
Tintagel in Cornwall: ontdekking van een (kretenzisch) labyrinth

Spiralen hangen nauw samen met labyrinten. Vandaar dat ik toch een pagina wil wijden aan dit interessante fenomeen van de labyrinten, ook al komen we die in de bovenlichten niet tegen.
 
Het zogenaamde kretenzische labyrint blijkt een oeroud (indoeuropees?) gegeven te zijn en wijd verspreid van Ierland tot in het oosten. In de oudheid verscheen het al op kretenzische munten, vandaar de naamgeving. Kreta kende ook een mythe rond een bijzonder labyrint dat in het centrum de Minotaurus zou herbergen.
 
 

dsc05994-kreta-knossos-kl.jpg
Kreata: maquette van het paleis van Knossos

Op Kreta heeft men door de eeuwen heen gezocht naar de oorsprong van de mythe en er zijn inderdaad bij Gortina in het zuiden gangenstelsels gevonden, die een waar labyrint vormen. Wie zich daar in waagt, heeft weinig kan om de uitgang terug te vinden.
Maar ook het paleis van Knossos zelf vormde destijds een waar labyrinth.
 
Letterlijk betekent labyrint: 'plaats van steen'.
Het is dus ook niet zo gek om dan aan grotten te denken. De primitieve mensen voelden zich toch al zeer aangetrokken tot grotten. Ze voerden er hun rituelen in uit, magische symbolen werden op de wanden aangebracht en er werden mensen van de stam in begraven.
Stammen die in streken woonden waar geen grotten voor handen waren, bouwden hun grotten zelf, zoals b.v. de hunebedbouwers in Drenthe.
 

munt-kreta-2ebc.jpg
Munt, geslagen op Kreta in de 2e eeuw BC

zweden-lindbacke.jpg
Zweden: Lindbacke: in stenen vormgegeven labyrint.

De Romeinen
 
 

octavianus-augustus-lituus-kromstaf.jpg
Octavianus (= latere keizer Augustus): een denarius uit 36 BC

De Romeinse auguren (priesters) droegen een kromstaf (in latijn: een lituus), bestaande uit een spiraalvormig uiteinde. Zwaaiend met deze staf bakende de augur het luchtruim af, waarbinnen hij de vogelvlucht wilde waarnemen met het oog op toekomstvoorspellingen. Hij keek of ze naar links of naar rechts vlogen, hoeveel het er waren en of ze geluid maakten.
 
Op deze munt met de kop van keizer Augustus, (uit de tijd toen hij nog Octavianus heette: 36 v. Chr) zien we op de achterkant van rechts naar links: de kromstaf, een wijnkruik, een sprenkelaar en een wijnscheplepel. Allemaal attributen die de augur bij zijn ritueel nodig had.
 

200px-crosiere_of_arcbishop_heinrich_of_finstingen.jpg
kromstaf van aartsbisschop Heinrich van Finstingen (1260-1286)

De bisschoppen van de christelijke kerk in Rome namen deze kromstaf als teken van waardigheid van de auguren over. De oudste opmerking over kromstaven van bisschoppen dateert uit de 5e eeuw. Ook de vroegere pausen en Sinterklaas dragen de kromstaf, die ooit verbonden was aan het toekomstvoorspellen op basis van het zien vliegen van vogels. Een bisschop in eigen bisdom draagt de krul naar buiten. Op vreemd terrein draagt hij de krul naar binnen (info wikipedia). Voor een bisschop is het een symbool van zijn herderlijk ambt.
 
 
 
 

sinterklaas.gif
Sinterklaas met staf en knecht komt binnen.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
De spiraal als versieringselement in de kerken

mozaiek-san-clemente-rome-1200-spiralen.jpg
Spiralen in het mozaiek van de apsis van de San Clemente-kerk te Rome (AD1200)

De christelijke kerk had er niet zo veel moeite mee om ook de spiraal als symbool te adopteren ter meerdere glorie van de Zon van de verrezen Christus. In deze Italiaanse kerk is een heel koorplafond er mee versierd. 

BACK

START

NEXT