Bovenlichten en snijramen in Nederland

4. Tufsteen en kloostermoppen

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Kasteel Ammersoyen
 
Het kasteel van Ammersoyen heeft uitwendig en inwendig nog sterk zijn middeleeuws karakter bewaard. Het werd gebouwd in de 14e eeuw door een lid van het geslacht van Herlaer.
 

ammersoyen100_0069-kasteel-kl.jpg
Kasteel Ammersoyen (bij Den Bosch)

ammersoyen100_0075-kasteel-kl.jpg
Kasteel Ammersoyen: bovenlicht, zoals het in de middeleeuwen soms voorkwam.

Tufsteen

 

Daarnaast wordt er door de religieuzen (de monniken) gebouwd aan stenen kloosters en overal verschijnen vanaf de 11e eeuw de tufstenen Romaanse kerkjes in het land, waarvan je verspreid over het hele land nog hier en daar er enkele kunt aantreffen. Dit tufsteen werd van over de grens vanuit Duitsland aangevoerd, waarbij Deventer gold als belangrijke invoerhaven. De Friese kloosters b.v. bestelden hun tufsteen in Deventer.

dsc05116geertruidenberg.jpg
Geertruidenberg: NH kerk: afwisseling tufsteen en baksteen;

In Friesland was tufsteen niet altijd gemakkelijk aan te voeren. En dan zie je soms dat men de versiering heeft aangebracht door een afwisseling in rode en gele steen.
 
 

dsc01617bolsward-uitsnede.jpg
Bolsward: ondergevel, opgemetseld uit oude gele kloostermoppen en smalle rode steen.

 

 

 

Baksteen

 

Het bakken van kloostermoppen, die een formaatje groter zijn dan onze huidige standaard baksteen, kwam gedurende die 12e eeuw op gang en werd in de paar daarop volgende eeuwen meer en meer het gangbare materiaal om kerken, kloosters, kastelen, stadsmuren en poorten te bouwen.

dsc03719afoort.jpg
Amersfoort: middeleeuwse stadsmuur

dsc02547vianen.jpg
Vianen: middeleeuwse stadsmuur

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Stenen ommuring, houten huizen

 

De steden van toen – we zouden het nu dorpjes vinden – bestonden uit tegen elkaar aangebouwde houten huizen met rieten daken aan smalle straatjes met ergens op een pleintje een stenen kerk. Denk  maar aan de schilderijen van Breugel.

De oudste stenen stadsmuren dateren uit de 14e eeuw (?). Voor die tijd kon een stad al wel omringd  zijn door een aarden stadswal. Sommige Friese steden, zoals Workum, hebben zelfs nooit anders gekend. Tot het bouwen van een stenen muur is het daar nooit gekomen.

regiotek-leidensontzet1574-0013-2.jpg
1574: tekening van Leidens ontzet. Delft en Leiden met stadsmuren, Den Haag zonder.

Maar aanvankelijk waren de huizen nog van hout en dat zou nog een paar eeuwen zo blijven tot halverwege de 17e eeuw.
Ook in Amersfoort is nog iets over van oude houten muurhuizen.

dsc03637afoort.jpg
Houten (vakwerk-)muurhuizen te Amersfoort, waarbij de bovenverdieping overkraagt.

Alleen de heel rijke burgers konden zich al een huis in gotische stijl permitteren (15e/16e eeuw). In sommige steden is nog wel een enkel gotisch huis bewaard gebleven.

gotisch-huis-groningen-bijsn.jpg
Gotisch huis in de Brugstraat te Groningen

Gotisch bovenlicht in Delft
 
In feite is dit (foto onder) al als een bovenlicht te beschouwen. Ook al richt mijn verzameling zich vooral op de bovenlichten van woningen en begint daar pas rond 1700 een eerste bovenlicht met ornament te komen, het is toch ook wel aardig om te zien wat er aan voorafging.
 
Bij deze Heilige Geest kapel in Delft (bouwjaar rond 1400) zorgden deze twee raampjes voor lichtinval achter de deur. Ze zijn in deze eeuw (1919-1924) naar oude tekeningen weer in de oorspronkelijke gotische stijl gereconstrueerd.
 

100_0038delft-kl.jpg
Delft: kerkdeur van Heilige Geestkapel Oude Delft 118

BACK

START

NEXT