|
Muiden
Van Rolde in Drenthe is bekend dat daar de Drost van Drenthe (tot 1688) de rechtspraak uitoefende in het
koor van de kerk. Zolang er nog geen stadhuis beschikbaar was, zal de kerk ook onderdak geboden hebben aan de wereldlijke
overheid.
Voor de gewone burger in de Middeleeuwen liepen die overheden trouwens toch in elkaar over. Trouwen deed
je voor de kerk. Je kerkelijke plichten nakomen was je bewijs van goed gedrag. En zowel de katholieke kerk als de wereldlijke
overheid kon tot vervolging en strafvoltrekking overgaan.
Maar heeft zo'n kruis daar eigenlijk wel iets mee te maken?
|
| maalkruis aangebracht op middeleeuwse kerkmuur van de NH kerk te Muiden |
Op de middeleeuwse kerkmuur(1425) van de St. Nicolaaskerk van Muiden (N-H) zien
we een maalkruis aangebracht. Het maalkruis heeft vermoedelijk de betekenis dat het kwade geesten van een gebouw moet weghouden,
zodat het beschermd wordt tegen brand, hagel, instorting en ander onheil.
|
| Het maalkruis-symbool |
De St. Ceciliakapel te Hoorn
De St. Ceciliakapel te Hoorn blijkt
ook metseltekens te bezitten.
De geschiedenis gaat terug tot de stichting van een fratergemeenschap
in 1385. Deze orde kreeg een huis met erf geschonken. Dit betrof de 'Moderne Devoten' oftewel de 'Broeders des gemenen levens',
zoals de aanhangers van de leer van Geert Grote ook wel werden genoemd. Toen ze te kampen kregen met te weinig nieuwe intreders,
werd hun huis met erf in 1429 verkocht aan het convent van de St. Ceciliazusters.
In 1435 werd de stenen St Ceciliakapel ingewijd.
In 1573 toen het Spaanse juk werd afgeworpen, vervielen de kloostergebouwen aan de overheid.
|
| Hoorn: St.Ceciliakapel |
De muurgedeelten met de metseltekens stammen nog uit de begintijd van 1435.
| www.verenigingoudhoorn.nl |
|
| St Ceciliakapel te Hoorn |
St Cecilia werd patrones van de muziek
en de muzikanten. Maar dat was ze in de eerste 1000 jaar van haar verering nog niet. Ze was een Romeins meisje uit de betere
kringen, dat bang was om door een gedwongen huwelijk haar maagdelijkheid te verliezen.
Deze maagdelijkheid stond in de heiligenlevens wel vaker centraal
als teken van totale wijding van je leven aan Christus.
En dat wist ze te voorkomen door haar a.s. man een geheimpje toe
te fluisteren als hij haar ongemoeid zou laten. Hij was nieuwsgierig en zij vertelde hem dat zij een engelbewaarder had. Toen
hij die wilde zien, overreedde zij hem om zich dan eerst te laten dopen. En zo gebeurde het.
In een oorspronkelijke tekst over haar heiligenleven, stond de zinsnede:
'dat zij bad temidden van zingende mensen op de bruiloft'. Dit werd later: 'dat zij tot God bad door het orgel
te laten zingen'.
En zo komt het dat bijna elke muziekvereniging St. Cecilia heet.
|
| Hoorn: voormalige St Ceciliakapel |
| www.verenigingoudhoorn.nl |
|
| St Ceciliakapel te Hoorn |
| www.verenigingoudhoorn.nl |
|
| St. Ceciliakapel te Hoorn |
Hoorn
Twee metseltekens op de gevel van dit imposante grachtenpand aan
de Korenmarkt 8. Beneden een enkel maalkruis. Daarboven in een andere uitkomende steen: een combi van ruit en maalkruis.
|
| Hoorn: Korenmarkt 8 |
|
| Hoorn: Korenmarkt 8 |
|
| Hoorn: Korenmarkt 8 |
Amsterdam
voormalige stadspoort: Waaggebouw.
|
| Amsterdam Sint Anthoniespoort: oude middeleeuwse stadspoort: maalkruis aan de noordzijde. |
Ook op de oude Sint Anthoniespoort van Amsterdam ( uit 1488) (foto boven),
ook wel Waaggebouw genoemd, treffen we een muurkruis aan in groen geglazuurde steentjes. Zie foto
hieronder: het teken zit naast het raam in de midden van de foto. In dit bijzondere geval zou je nog kunnen denken dat
dit een van de drie kruisen uit het Amsterdamse wapen is, en dat de beide andere hier weggerestaureerd zijn.
Maar aan een andere zijde van de poort zijn maar liefst nog 3 kruisen
(niet op rij) bewaard gebleven. Wel van andere baksteen. Deze vaalgele kruisen missen het groen/blauwe glazuur.
|
| Amsterdam: SintAnthoniespoort-Waagplein: onheilwerend kruis in de muur gemetseld |
|
| maalkruis-symbool |
|
| Anthonispoort of Waaggebouw A'dam |
Dat de oude Anthoniespoort, waarin zich diverse gilden gevestigd hadden, tevens een plek was waar rechtspraak
plaatsvond, kan nog blijken uit het feit dat het eeuwen later, in de Franse tijd, nog diende als plek waar in Amsterdam de
guillotine werd opgesteld.
|
| A'dam: terechtstelling bij de Waag in de Franse tijd met de guillotine |
Drie kruisen
Het Amsterdamse stadswapen heeft 3 maalkruisen, vertikaal boven elkaar. Men vermoedt dat
het rond 1400 is overgenomen uit het wapen van ene Jan Persijn, een belangrijk heer in Amstelland. Aanvankelijk als banier,
later als stadswapen.
Drie op een rij geeft wel het maximale effect. Je komt het getal 3 ook vaak tegen op gevelstenen.
Andreaskruis
De oude Germaanse gebu-rune X, een oud zonneteken, dat in voorchristelijke tijd een kwaadwerende betekenis
had, was zo'n vertrouwd cultureel gegeven dat de kerk dit teken niet kon uitbannen. Zo verzon men de legende
van het Andreaskruis. De apostel zou terechtgesteld zijn op een dergelijk kruis. Door dit verhaal te verbreiden, kon
het geloof in de magische kracht van het teken overeind blijven.
De eerste gegevens over deze legende met betrekking tot Andreas komen uit die latere middeleeuwen. Het lijkt
er dus sterk op dat de legende het maalkruis moest legitimeren.
|
| Stadswapen van Amsterdam aan poort van het Burgerweeshuis |
Het stadszegel van Amsterdam van rond 1485 laat een hulk (een vroeg soort koggeschip) zien
met aan boord een edelman met het wapen van de graaf van Holland-Henegouwen met naast hem een man met de
banier van de stad.
Tussen hen in kijkt, moeilijk zichtbaar, een hondje over de reling. De voorstelling herinnert aan de stichtingslegende
van de stad.
In die zelfde tijd is ook het eerste zegel met het huidige wapen van Amsterdam ontstaan.
De banier is ook nog zichtbaar op de achtersteven van de hulk.
|
| Stadzegel Amsterdam met de banieren van Amsterdam |
|
| Amsterdam: Voormalige stadspoort: Waaggebouw. |
|
