Bovenlichten en snijramen in Nederland

Bovenlicht van juni 2009

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Een raadsel?
 
Bekijk onderstaande foto's met tekst.
 
 

adam-nwe-herengracht100_0012-kl.jpg
Amsterdam: Nwe Herengracht 47.

Amsterdam
 
De stad met de talrijkste en meest fraaie bovenlichten in de wereld is Amsterdam. Met name binnen de grachtengordel zijn er heel veel bewaard, dank zij het feit dat aan de grachten veelal de woon-/kantoorfunctie behouden gebleven is.
De Herengracht is de meest luxe van de grachten en ook de nieuwe Herengracht doet daarin nog goed mee, getuige het grote pand, dat deze maand onze aandacht krijgt.
 
 

 In het midden zien we een cartouche met kralenrand in de vorm van een oog.  Maar wat vooral uniek is en opvalt aan dit bovenlicht zijn de met koord omwikkelde staven.
 
Nu wil het geval dat ik in Noord Frankrijk, op 20 km afstand van Duinkerken, in Bavinckhove op een kerkmuur een middeleeuws metselteken tegenkwam met al ongeveer net zo'n vorm als de staven in het bovenlicht.
Rara, wat is hier aan de hand?
 

100_0439bavinckhove-kerkmuur.jpg
Bavinckhove (Fr.): muurteken op zuidmuur

Nieuwe Herengracht 47

Hier woonde Mozes Curiël (Hieronymus Nunes da Costa, 1619 - 1697). Zijn vader kwam uit Hamburg. Mozes was gezant (ambassadeur, resident) van de koning van Portugal.
Later is hij in de adelstand verheven vanwege zijn inzet voor de Portugese onafhankelijkheid. Hij was onder andere bevriend met stadhouder Willem III, die verschillende keren in dit huis gelogeerd heeft. Nunes da Costa was een van de financiers voor de Portugese Synagoge en heeft ook het hout van de heilige Ark geschonken.

In de oorlog werd dit pand gebruikt voor gevluchte Joden uit Midden-Europa.

(bron: https://www.bigmoves.nl/joodsamsterdam/gebouwennwherengr.htm)

foto: stadsarchief Amsterdam
nwe-herengracht1936.jpg
Pand Nwe Herengracht 47 in 1936

Na de oorlog werd dit pand afgebroken voor de aanleg van de metro in 1973 en in de jaren 90 is het herbouwd (foto's rechts en onder).

Het reeds in 1936 aanwezige bovenlicht is na de heropbouw kennelijk netjes opnieuw op zijn plaats aangebracht. Hoe oud het feitelijk is, is moeilijk in te schatten. Misschien is het toch ook al wel uit het begin van de 19e eeuw.

 

 

adam-nwe-herengracht100_0014-kl.jpg
Anno 2009: Amsterdam: gehele pand van Nwe Herengracht 47.

Het metselteken is uit de 16e eeuw.
Een zelfde soort (?) teken duikt dus eeuwen later op in Amsterdam.
Is er een symbool-relatie of is het puur toeval?
 
Een waarschijnlijke betekenis, tot nu toe aangedragen, is: een harpoen, zo omwikkeld dat de pijl makkelijk uit de windingen kan wegschieten, maar het ontbreken van een pijlpunt, maakt het weer wat onwaarschijnlijker.
Second best: de staf van een gerechtsdienaar. Dat zij staven droegen is zeker, maar onzeker is of er zich linten aan bevonden.
 
 
Heb je een mogelijk plausibeler idee, of argumenten voor een van deze ideeën, laat het me weten!!.
 

100_0438bavinckhove-kerk.jpg
Bavinckhove (Fr): kerk met aan de zuidzijde 3 metseltekens

Amsterdam: Het Singel 146
 
Een bovenlicht, dat zeer ook in de vergelijking moet meedoen, trof ik vanmiddag aan aan het Singel in Amsterdam.
Hier geen koord maar acanthusblad gewikkeld rond de staven.
 

dsc03489singel-kl.jpg
Amsterdam: Singel 146

dsc03489singel-kl1.jpg
Amsterdam: Singel 146

En zo zijn we weer terug bij af met enkel vraagtekens wat er zich heeft afgespeeld in de hoofden van de ontwerpers van deze paalwikkelingen.

En wat stelt dit metselteken van Bavinckhove nu toch voor?

Toch is er uiteindelijk een plausibele verklaring gevonden voor dit Franse metselteken.
We moeten namelijk de iconografie van de engel Gabriël volgen en dan zien we dat het de boodschappersstaf is, die hij bij zich draagt.

Ter Apel: deel van een krantenfoto
terapel-engelmetstaf.jpg
Engel Gabriel met staf

BACK

START

NEXT