36. De vuurslag

Delft: detail van muurteken van pand op foto hierboven

Muurteken in Delft

Op een zijmuur van een oud pand in het centrum van Delft zien we een teken dicht tegen de dakgoot. Ik heb het nagetekend, zoals ik denk dat de vorm is.

delft: symbool op de muur.

Mogelijk houdt dit teken verband met de vuurslag. Een vuurslag is een metalen stuk, voorzien van een dubbel gat, waar men de vingers in kon steken. Door de vuurslag op de kei aan te slaan kon men vuur maken. In Frankrijk zien we het teken met een ruit in plaats van een kruis in het midden.

De vuurslag wordt hier gecombineerd met het algemeen bezwerende afweerteken.

We kunnen het teken zoals het hier op de gevel in Delft te zien is opvatten als een afweerteken tegen blikseminslag.

Dat het teken geen toeval of spielerei is bewijst een gelijksoortig teken op de St Niklaaskerk van Dessel (Belgie).... (zie foto onder).

Dessel: Afweerteken tegen blikseminslag

De link met Bourgondië

Bourgondische vuurslag

De munt, die hieronder staat afgebeeld is een Tourse, geslagen in begin 14de eeuw te Tour ( TVRONIS CIVIS (linkerkant).

Mogelijk is hij geslagen in de tijd van Philips IV "de Schone" van Valois ( koning van Frankrijk).

Verder staat er op de munt:

AZ: + PhILIPPVS° REX ; met op de buitenrand: + BNDICTV: SIT: NOmE: DNI: nRI: DEI: IhV. XPI. (bron: Bohemond)

Links is een vuurslag afgebeeld met nog een paar andere tekens. Het bovenste kan een kalvariekruis zijn, waarbij het maltezer kruis op een driehoekig voetstuk staat met daaronder 3 bollen (?), maar het kan er ook wel los van staan. Langs de rand zien we franse lelies.

Rechts zien we zowel centraal een kruis als ook bovenin.

Munt van type Tourse van ca 1300

Wapen fam. Molier: vuurslag met 3 molenijzers.

De vuurslag is als symbool door de Bourgondische hertogen ingevoerd. Men weet dat het halssnoer van de Orde van het Gulden Vlies samengesteld is uit vuurslagen en keien. Beide worden gestyleerd weergegeven. Ook het Andreaskruis komt wel in de keten voor en verwijst naar de beschermheilige van de Orde v.h. Gulden Vlies.

De vuurslag treft men ook als teken aan op munten vanaf de Bourgondische tijd.

Zo schijnen ze ook als versiering in bouwwerken voor te komen, zoals op gewelf- en balksleutels in het stadhuis van Damme.

Ook kunnen ze vergezeld zijn van maalkruisen en verwijzen dus naar het Bourgondische huis. (gegevens vuurslag: Geert Hoornaert: Metseltekens in Westvlaanderen en Noord-Frankrijk)

Keten van de Orde van het Gulden Vlies met vuurslagen en stenen.

Militaire Willemsorde (officiersrang) met vuurslag.

Militaire Willemsorde

In onze Militaire Willemsorde zien we ook de vuurslag in het midden van de medaille.

Philips II

Philipsdaalder uit 1592 vz

Philipsdaalder uit 1592 kz

Op deze daalder uit de tijd van koning Philips II zien we aande keerzijde (rechts) de vuurslagen, die herinneren aan het Bourgondische recht.

Onder aan het wapenschild hangt het teken van het gulden vlies.

Vuur maken

Allereerst is er licht brandbaar materiaal nodig, geschikt om als 'tondel' te dienen: b.v. geprepareerde tondelzwam of verkoold llisdoddepluis.
Voor het creëren van warmte gebruikt men - in dit geval - een vuurslag en een stuk vuursteen. Het is van belang dat de vuurslag gemaakt is van koolstofrijk ijzer. Tevens dient de vuurslag na het smeden te worden gehard.
Dit is van belang om goede vonken te krijgen die lang genoeg gloeien om het tondel aan te steken.
De vuursteen moet een scherpe rand hebben om de vuurslag langs te slaan. Hoe kleiner het rakingsvlak hoe meer energie er vrij komt en hoe groter de kans op een vonk.

Het maken van vuur begint met de voorbereiding. Het brandhout moet worden klein gehakt tot aanmaakhout en klaargelegd worden bij de vuurplaats. Uiteraard dienen ook de overige materialen klaar liggen zodat wanneer het tondel gloeit men snel kan handelen.

Men legt een stukje tondel op de vuursteen dicht bij de scherpe rand. Vervolgens slaat men met een rechte beweging langs de vuursteen waarmee de vuursteen net geraakt wordt. Bij een goede techniek, gereedschap en tondel zal er binnen één of enkele halen een vonk op het stuk tondel zijn gevallen. Het tondel zal hierdoor beginnen te gloeien.

Vuurslagen heb je in diverse vormen.

Tegen blikseminslag?

Ik zet de link met Bourgondië voor alsnog in de reservebank, want ik ga er vanuit dat er bij de kerk van Dessel en het woonhuis in Delft heel goed sprake kan zijn van een teken tegen blikseminslag: een onheilafwerend kruis geplaatst over een vuurslag.