Bovenlichten en snijramen in Nederland

Bovenlicht van september 2008

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

foto: Anneke Striezenau-van Marle
reek-bovenlicht.jpg
Bovenlicht in Reek (N.Br.) in Rococo-stijl.

Reek
 
Reek ontstond in de Middeleeuwen en ligt in het land van Ravenstein, vlak bij Grave. Het is nog steeds een landelijk dorpje.
In Reek stond aanvankelijk een kapel, gewijd aan St. Antonius Abt, waarvan in 1455 voor het eerst sprake is.  
De huidige parochiekerk, gewijd aan dezelfde heilige, is tot stand gekomen in de jaren 1924-1925.

Maar eigenlijk wordt voornamelijk St. Donatus hier sinds 1779 vereerd, waarmee Reek de oudste cultusplaats van Donatus in Nederland is.
Van meet af aan werden er bedevaarten naar de weerheilige gehouden in het tweede weekeinde van juli, die voortduren tot op de dag van vandaag. Tegenwoordig wordt Donatus in Reek ook als milieuheilige vereerd.

Van Anneke Striezenau-van Marle kreeg ik dit bovenlicht toegestuurd, wat zij had ontdekt in Reek.
Het spreekt mij bijzonder aan omdat ik ook zelf orgelspeel en dit bovenlicht heeft als centraal ornament een pijporgeltje.
 
Het lijkt op een oud bovenlicht uit de Rococo-periode 1750-1770.
Je ziet namelijk de asymmetrische krul niet alleen bovenin maar ook boven op de orgelkas. 
 
Maar dateren is een linke bezigheid. Zulke concrete objecten zoals een orgeltje komen in die tijd nog niet in bovenlichten voor. Het is dus van later tijd. Op zijn vroegst ergens in de 19e eeuw.
 
Surfen op internet levert de info, die dit vermoeden bevestigt.
 
Het bovenlicht bevindt zich op een huis dat toebehoord heeft aan een geslacht van orgelbouwers. Liefhebbers van het orgel dus.
En kenners van oudere siervormen, zoals de Rococo.
 
 

oirschotorgel.jpg
Orgel in de Petruskerk van Oirschot, door Frans Smits.

In Reek begonnen rond 1815 de broers Frans en Nicolaas Smits orgels te bouwen.  Een van hun eerste orgels bestemden ze voor de kerk van Reek (1845). In feite was het een schenking en voor de broers een reklamemiddel om te laten zien wat ze konden. In diverse kerken in Brabant en omgeving hebben ze orgels gemaakt. Het bleef een familiebedrijf en toen ze ook na 1870 nog doorgingen met ouderwetse mechanische orgels te maken en de pneumatiek afwezen, gingen ze na 1900 failliet. Toch hoorden ze toen wel tot de notabelen van het dorp.
De Smitsorgels behoren nu tot zeer gewaardeerde orgels met een fraaie romantische klank en het Reeker orgel was eigenlijk wel het grootste meesterwerk, aangezien ze het steeds uitgebreid hebben met nieuwe 19e eeuwse technische verbeteringen.
 
Er kwam ruzie tussen de pastoor van Reek en de familie Smits in 1926 toen de pastoor voorstander was van een nieuw pneumatisch orgel in de nieuwe kerk. Hij had maling aan het feit dat het bestaande orgel een schenking geweest was. Hij drukte door dat het orgel verwijderd werd.
 

bron: website Historisch Reek
reek-smitshuisenpastorie.jpg
Smitshuis en pastorie

Veelzeggend voor de verhoudingen is het verhaal dat de pastoor bij de afbraak van de oude kerk in 1926 de orgelkas in de pastorietuin verbrand zou hebben, terwijl de wind in de richting van het huis van de Smitsen stond. Het was duidelijk: pastoor en orgelbouwersfamilie konden het niet zo goed met elkaar vinden. 
 
Meer over Reek en de orgelbouw op historisch Reek .
 
Het orgel van de St Petruskerk te Oirschot geeft ons een idee van het vakmanschap van Frans Smits, die er de bouwer van is geweest. Ook aan de ombouw in classicistische stijl werd veel aandacht besteed. Oorspronkelijk stond dit instrument in de Sint Pieterskerk te Den Bosch, maar toen deze in 1972 de deuren sloot, koos men Oirschot uit, omdat de kerk daar groot genoeg was voor het immense orgel. Daartoe werd het in oude glorie gerestaureerd.
 

oirschot-speeltafel.jpg
Speeltafel van het Smitsorgel van Oirschot.

denbosch-pieterskerk-.jpg
De Pieterskerk in Den Bosch, een waterstaatskerk, afgebroken in 1982.

BACK

START

NEXT