De zwanen van het Friese ulebord
Er is veel geschreven over de zwaan als vruchtbaarheidssymbool en als symbool van de 'eigenerfdheid' van
de Friese boeren (zie mijn opmerkingen bij de Odal). Deze zwanen lijken niet doorlopend vanuit de oudheid in gebruik te zijn
geweest. Dus daarover kunnen we niet met zekerheid iets zinnigs zeggen.
De oudste vermelding van een ulebord is een rekening uit 1669 van een timmerman. Hierin werd een
“uille bord” beschreven. Het is ook sinds de 16e eeuw, dat bij het Friese boerenhuis schuren
gebouwd werden in plaats van hooibergen. Pas toen kon de vorst van het dak worden afgeschermd met een ulebord.
Of het woord ule verwijst naar een uil, wat op zich wel mogelijk is omdat die via een vlieggat
in het ulebord de schuur konden bereiken, of naar het knechtje Oele zoals de voorloper van Zwarte Piet heette,
is ook nog niet eenduidig beslist.
Steenuilen en kerkuilen waren op de boerderij zeer welkom omdat ze de muizenpopulatie in bedwang konden
houden.
Of er op het bord uit 1669 ook al zwanen voorkwamen weten we niet, maar het is niet zo waarschijnlijk.
Ik geloof eerder dat de zwaan pas in de 19e eeuw een leuke creatieve gedachte was om de odalslingers de
vorm van een zwanenhals te geven. De zwaan als voorname vogel van koninklijke allure leent zich daar heel goed voor.
Het (enige) bewijs hiervoor is het ulebord van boerderijen, die niet een zwaan maar odalslingers
aan weerzijden van de makelaar hebben.
