De levensboom in het bovenlicht

Voor de meeste mensen is de levensboom de meest bekende figuur in het bovenlicht. Dit is te danken aan de gietijzeren levensboompjes, die in het midden van de 19^e eeuw populair werden en massaal werden aangebracht boven de voordeur. Mocht je denken dat die allemaal op elkaar lijken dan is dat maar schijn. Daarnaast is het nog zo dat, afhankelijk van de hoogte van het raam, de boom naar believen kon worden uitgerekt of ingekort. 

In veel van deze bomen hangen twee klokjes, die vermoedelijk te zien zijn als opvolgers van de begeleidingsvogeltjes (zie als voorbeeld het exemplaar uit Amersfoort op de volgende pagina). 

Maar tijdens mijn rondwandelingen door Nederlandse steden en dorpen ontdekte ik dat er ook in deze gietijzeren boompjes nog aardig wat variatie zit.

Naast de gietijzeren exemplaren zijn er ook nog tal van houten levensbomen bewaard en ook in het stucwerk komen we de symboliek ervan tegen.

Het is nog maar de vraag of dit eigenlijk wel voorstellingen zijn van de levensboom. Daar zijn de meningen nog wel over verdeeld.

Er volgen nu nog enkele pagina's met meer voorbeelden.

De boom met de flankerende vogeltjes is altijd vooral een weef- en borduurpatroon geweest, net zo als het dat in de Europese volkskunst ook was.

Als rond 500 in Egypte kunstig weefwerk wordt gemaakt, waar we nog restanten van over hebben, komt het motief al meteen weer voor de dag. De Egyptische weefkunst van die dagen nam een deel van haar patronen over van de Sassanidische cultuur, die op een zeer hoog peil stond. Op hun beurt hebben de Sassaniden het ontleent aan de Perzen, want ook in het Iran van die dagen zien we het opduiken.

Van Sassanidische en daarop geïnspireerde Byzantijnse stoffen is nog wel eens wat bewaard gebleven in de schatkamers van oude kerken. Van Byzantium is bekend dat het een geweldige culturele invloed heeft uitgeoefend op de volkeren van Oost Europa maar deels ook op West Europa. En zo komt het patroon dan (opnieuw?) naar midden en noord Europa.

We treffen het aan in middeleeuwse houtbeschilderingen en borduurwerk (merklappen). En af en toe nemen de schrijnwerkers en stucwerkers het over en zo zien we vooral de levensboom maar soms ook de beide begeleidingsvogeltjes op kapitelen van pilaren, op meubels, plavuizen en een enkele maal in de bovenlichten verschijnen (zie ook foto op home pagina).