|
|
| Delft: veervormige bladeren flankeren een spiegel-krans, bekroond met een gouden toorts |
De Empire-stijl
In Frankrijk ontwikkelt zich na de Franse revolutie een nieuwe stijl, die bekend geworden is als de
Empire-stijl. Het is de stijl waar Napoleon een zwaar stempel op drukt.
Nederland was in die tijd bezet gebied en economisch was het een slechte tijd. Er is dan ook weinig
gebouwd en veel geld voor bovenlichten zal er ook niet geweest zijn.
De Empire-stijl heeft in Nederland op gevelgebied dan ook niet zo veel invloed gehad. Elementen uit de Lod
XVI - stijl werden nu een klein beetje gecombineerd met nieuwe elementen, die geassocieerd waren met symboliek van het Romeinse
keizerrijk in combinatie met enige Egyptische elementen.
In de Empire-stijl wordt de invloed van de klassieken nog des te sterker merkbaar. Er is een grote
voorliefde voor de Romeinse oudheid, want de Romeinse republiek en het Romeinse keizerrijk passen uitstekend
bij de nieuwe wind die door Frankrijk waait.
Krijgsattributen zoals de lansen, schilden, zwaarden, toortsen, de Phrygische vrijheidsmuts en
lauwerkransen kwamen bijzonder in de mode, naast de reeds aanwezige klassieke thema's zoals de acanthus, het palmet, de antieke
vaas en de bloemmotieven.
Egyptische motieven (de veldtocht van Napoleon vond plaats in 1799) mengden zich met de
Griekse en Romeinse.
De krans lijkt soms wat meer op een spiegel, soms is het een ovaal, dat
aan een oog doet denken. Vaak zien we de krans afgezet met een parellijst, zoals hieronder te
zien is op de foto van een Haags snijraam aan de Vijverberg. Soms is het motief wat grover en kun je beter spreken van een
kraallijst.
|
| Den Haag: Vijverberg: In de Empire-stijl wordt graag goud gebruikt |
Den Haag
In de Empire-stijl is men gek op het vergulden van onderdelen, om daarmee de keizerlijke
sfeer extra luister te geven. De krans van het snijraam hiernaast (Den Haag aan de Vijverberg) is uiterst fijnzinnig
uitgevoerd en het verschil met de grove Lod. XVI-krans zal duidelijk zijn. Ook de deur ademt Empirestijl in de uitvoering
ervan, al zijn de motieven nog wel van Lod. XVI.
De Lod. XVI-festoen moet het nu afleggen tegen lauwerkransen en verfijnde bloemslingers.
De motieven worden steeds verfijnder uitgevoerd en de symmetrie blijft
volledig gehandhaafd. Er komt zelfs een aparte vorm van symmetrie bij, waarbij vanuit een centraal element naar links
en rechts, of naar boven en onderen, een identiek palmet of 'bloemenranken'-motief zich uitspreidt. Foto's
zullen dat beter kunnen verduidelijken dan tekst.
Elburg
| Nogmaals Elburg: Empire-stijl. |
|
| Elburg: ronde krans met parellijst, draperieën en een opvallende vergulde lauwertak. |
Delft
|
| Delft: liermotief in Empirestijl |
Delft
De stad Delft ligt bij mij om de hoek en toch maak ik daar tot op heden te weinig gebruik van.
Het bovenlicht van Noordeinde 5 hierboven laat boven de iets getoogde bovenkant van het
snijraam een schelp zien met iets gevouwen randen, die nog een lichte asymmetrische Rococo-invloed verraden.
Links en rechts daarvan voluten aan de beide zijkanten.
Het bovenlicht zelf moet wel van iets latere tijd zijn. Maar kijken we naar het Lod. XVI kozijn: Het bovenlicht wordt
omlijst/geflankeerd door vertikale bladguirlandes, ontspringend aan voor de stijl kenmerkende rozetten.
Het stijlvolle ornament in het bovenlicht zelf bestaat uit de centrale lier met aan weerzijden
karakteristieke acanthuskrullen en vanuit rozetjes rechtopstaande bloementuiltjes. Op de
lier ligt een klein lauwertakje, onder de lier een symmetrisch blad.
Een Delfts stadsgidsje noemt als vermoedelijke ontstaansdatum 1789.
Zelf ben ik er veel minder zeker van dat dit bovenlicht toen al gemaakt is. Ik zou het eerder toewijzen
aan de Empire.
Den Haag
In het Haags gemeentemuseum zijn nog een paar oude bovenlichten bewaard gebleven. Waaronder dit Empire-raam.
|
| laat Lod. XVI/Empire: snijraam in Haags Gemeentemuseum |
Het snijraam hierboven uit het Haags Gemeentemuseum laat ook weer een uniek stukje houtsnijkunst zien. Vergelijk
de links en rechts geplaatste bloementuiltjes met die van het bovenlicht uit Zierikzee, eerder op deze
pagina.
In de midden een lier-motief, bekroond door een opengewerkt palmet. Centraal
een kopje met daaronder aan de basis: liggende acanthusbladeren met vandaar uit opkrullend
een paar fijne takken, elk eindigend in een ramskop.
|
| uitsnede uit de foto van hiernaast: het kopje met de ramskoppen |
|
