Bovenlichten en snijramen in Nederland

10b. Renaissance (met Cesare Ripa)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

cesare-ripa-virtu-heroica.jpg
Hercules, uitbeeldend de heroische moed/deugd: Dirck Pers: Iconologia

Dirck Pieterszn Pers schrijft in zijn Iconologia:

Men vint in 't Campidolium te Romen, een metaelen beeld van Hercules vergult, gekleed met een Leeuwen huyd en met een kodse, hebbende in de slincker hand drie gulden appelen, die gebracht zijn uyt de Hoven Hesperides: diewelcke beteyckenen de drie Heldische Deughden, die Hercules worden toegeschreven.
De eerste is, Versoetinge van gramschap. De tweede, gemaetigheyt tegen de gierigheyt. De derde, is de mannelijcke verachtinge van de wellustigheden en genuchten.
En daerom wort geseyt, dat dit de Heldische Deughd in den Mensche is, wanneer de Reeden, de sinnelijcke genegentheden soodanigh heeft t'onder gebracht, datse gevoeght is aen het ondeelijcke eynde van de deughdelijcke middelwegen, maeckende haer reyn en doorluchtigh, sulx dat zy de Menschlijcke heerlijckheyt te boven gaet, en sich tot de Engelen naedert.
Naeckt wort de Deughd gemaelt, als eene die geen rijckdommen soeckt, maer onsterflijckheyt, heerlijckheyt en eere, gelijck in een oude marmor gesien wort, waer op staet: De Deughd is met een naeckt Mensch vernoeght. Virtus nudo homine contenta.

Wie was Cesare Ripa ?
 
Cesare Ripa (1560-1622) heeft grote invloed gehad op de symboliek die gebruikt werd om menselijke eigenschappen, menselijk gedrag, deugden en ondeugden, kunsten en wetenschappen, eigenlijk: alle mogelijke culturele menselijke zaken in de kunsten weer te geven. Dit deed hij in het boek: de Iconologia.
Schilders, beeldhouwers, dichters en redenaars in heel Europa maakten gretig gebruik van de door hem aangedragen allegorische verbeeldingen.
 
In elk land verscheen wel een vertaling/hertaling/druk in de landstaal. Zijn tekst is door Dirck Pieterszoon Pers al in 1644 in het Nederlands 'vertaald' en uitgebreid.
Daar zijn 151 houtsneden aan toegevoegd. Tekst en gravures zijn te bekijken via www.dbnl.org. De thema's zijn op renaissance-wijze alfabetisch gerangschikt.
 

cesare-ripa-blygeestige.jpg
De sanguigno of blijgeestige: uit Dirck Pers: Iconologia

Dirck Pieterszn Pers schrijft in zijn Iconologia:
 
Een blygeestigh lachend jonghman, met een krans van verscheyden bloemen op 't hoofd, poeseligh van lichaem, en boven dat blonde hoofdhayren, met roode en witte verwe in 't aengesicht gemengelt, slaende op een Luyte:
en door 't herdrayen van de oogen ten Hemel, geeft hy te kennen dat het vier en de sangh hem aengenaem is.[...........]
Het Geytjen met een bos druyven in den mond, bediet dat de Sanguine tot Venus en Bacchus seer genegen is.
Door Venus wort de Natuere van 't Geytjen verstaen, wesende dit dier seer totte geylheyt genegen, gelijck Pierius seght.
En door den Druyvetros wort Bacchus verstaen: Waer over Aristoteles in sijne XXXI voorstellinge seyt, dat dit in de Sanguine gebeurt datse veele saedts hebben, 't welck oorsake is van de Minnelusten.

Nederlandse kunstenaars
 
Uitbeelding via metaforen was geweldig populair in de 17e en 18e eeuw. En de Iconologia was een soort bijbel voor de kunstenaars. Een paar voorbeelden:
 
Vermeer maakte er gebruik van in zijn schilderij: de allegorie van de schilderkunst.
Vondel is alleen goed te begrijpen als je de beeldentaal van Ripa kent en Artus Quellinus, een groot 17e eeuws beeldhouwer, die veel van de ornamenten in het Paleis op de Dam heeft vormgegeven, leunde volledig op Ripa.
 
 

De hele Iconologia in de vertaling van D.P. Pers uit 1644 is te lezen op:  https://www.dbnl.org/tekst/pers001cesa01_01/
Een engelse uitgave met handig aanklikbare prenten vind je op:
De 18e eeuwse Hertel's editie is (gedeeltelijk) te zien op
 

Cesare Ripa wordt op deze site al genoemd bij de ooievaar en de hoorn des overvloeds. Meer onderwerpen gaan nog wel volgen.
 

cesare-ripa-eendracht-concordia.jpg
Dirck Pers: Concordia/Eendracht in Iconologia

Dirck Pieterszn Pers in zijn Iconologia:

Een Vrouwe diewelcke met groote staetigheyd een schaele in de rechter hand houd, waer in dat een Granaetappel leyt. In de slincker hand een scepter, op wiens spitse bloemen en allerleye vruchten zijn. Hebbende op 't hoofd een krans van Granaetappelen, mette blaederen en vruchten te saemen gevlochten, tot een verciersel kander een kauwe by gevoeght werden, gelijck die op de oude Medaglien gesneden is.

BACK

START

NEXT