Bovenlichten en snijramen in Nederland

De Wildeman (vervolg 2)

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

scan: Jan van Hoek
goudenbulaanvang-kl.jpg
De Wenzeleditie van de Gouden Bul: openingsblad

goudenbulincipitwm.jpg
detail openingsblad Goldene Bulle

De op de vorige pagina genoemde Wenceslas IV van Bohemen is in onze kontreien bekend als Wenzel de luie (ook wel: Wenceslaus II van Luxemburg). Hij was zijn oom Wenceslaus I opgevolgd, die gehuwd was geweest met Johanna van Brabant en door dat huwelijk hertog van Luxemburg werd.  
 
Keizer Karel IV had de koningskeuze/keizerkeuze in 1356 geregeld via de Gouden Bul. Deze benaming is gegeven aan de rechtsbepalingen in een 31 artikelen tellende oorkonde, als het ware de Grondwet van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Daarin werden de bij de verkiezing van de Duitse koningen te volgen regels definitief vastgelegd.
Hij werd door de 7 keurvorsten in 1376 tot Rooms-Duits koning gekozen, maar in 1400 weer afgezet. Tot een keizerkroning door de paus is het nooit gekomen.
 
Van de gouden bul werden er 1356  7 exemplaren gemaakt, voor elke keurvorst eentje. Hiervan zijn er nog diverse originelen bewaard gebleven. Van deze Gouden Bul heeft koning Wenceslas IV in 1400 een afschrift laten maken wat bijzonder geïllumineerd is met fraaie prenten.  
 
Het openingsblad is al wel heel bijzonder. Niet alleen vanwege de natuurgetrouwheid van de afgebeelde vogels, maar ook vanwege een paar heel bijzondere voorstellingen. In detail zijn die apart, als detail, hiernaast en hieronder te bekijken.
 
Rechts zien we de wildeman weer als wapendrager. Hieronder zit, zo wordt aangenomen koning Wenzel (in een goudbestikt hemd) zelf gevangen in de letter W met een wit en een zwart been. Een echt deugdelijke verklaring hiervoor, die andere mogelijkheden uitsluit, is er nog niet. Dat de koning geflankeerd is door badmaagden, zien we in deze Wenzel-handschriften vaker.
Mogelijk werden de badmaagden opgevoerd om de donkere kant van de ziel van de koning schoon te wassen en te zuiveren van alle ongerechtigheid.
 
 
 

scan: Jan van Hoek
goudenbullfrontmion-kl.jpg
detail openingsblad Goldene Bulle

Breughel
 
In de latere middeleeuwen heeft de wildeman zijn angstwekkende imago al snel verloren. Hij is een goedaardige figuur geworden, die men graag in het middelpunt van bepaalde festiviteiten erbij had.
 
We zien dit b.v. al bij de prenten van Pieter Breughel, hieronder weergegeven. Er wordt gebedeld om een kleinigheid langs de huizen, op de manier zoals we dat in Nederland nog van St Maarten kennen.
Dat de wildeman deel uitmaakt van deze festiviteiten, roept nog de vage herinnering op aan oude Germaanse rituelen in de Joel-tijd. De kleurenplaat is een detail van het schilderij: de strijd tussen vastenavond en vasten (1559).
 

scan: Jan van Hoek
awildemanhoutsnede-kl.jpg
Breughel houtsnede van carnavaleske ommegang met wildeman

scan: Jan van Hoek
bbruegwildemcarnaval.jpg
Breughel: carnavaleske ommegang met wildeman

Boeten voor gedane zonden
 
In de legende van Sint Jan de heremiet ( gravenzoon Jan van Beverley) wordt verteld hoe de duivel Jan dronken voert, waarop hij zijn zuster verkracht en vermoordt. Om voor zijn zonden te boeten zoekt hij zijn heil eerst tevergeefs bij de paus en leeft daarna in de bossen en wordt dan door de jagers van de graaf als een vreemd en onbekend dier gevangen: een wildeman. Door zijn zus die uit het graf opstaat, en bij monde van een kind worden dan zijn zonden vergeven.
 

scan: Jan van Hoek
boetenalswildeman.jpg
1514: Jan van Beverley: boeten door te leven als wildeman

Maria Magdalena
 
Maria Magdalena behoort tot de 7 primaire vrouwelijke heiligen  volgens de Rooms-katholieke heiligen-canon. Ze werd op tal van plaatsen vereerd en voor kunstenaars altijd een gewild object om uit te beelden.
 
De Bijbel geeft niet veel informatie over haar.
In Lucas 8:2 staat, dat Jezus haar bevrijdde van zeven duivelse geesten. zij volgde Jezus naar Jeruzalem en was aanwezig bij de kruisiging, de graflegging. In johannes staat dat zij de eerste was die hem zag op de ochtend van de opstanding.

Maria Magdalena werd op tal van manieren afgebeeld. Vaak als vrouw van lichte zeden, maar natuurlijk ook veelvuldig als heilige
 
Maar daarnaast werd zij ook afgebeeld als een boetvaardige zondares. Dat zien we aan haar houding, maar toch gelijktijdig ook als een wildevrouw. Dit kan haast niet anders uitgelegd worden dan dat men haar afbeeldde als de vrouw die van boze geesten bezeten was (geweest). Om dit duivelse tot uiting te brengen, werd ze met een vacht afgebeeld.
 

scan: Jan van Hoek
magdalenamunn-kl.jpg
Maria Magdalena

Op de afbeelding van Mara Magdalena hieronder is het nog duidelijker te zien.

scan: Jan van Hoek
magdalenamunnrschn-kl.jpg
Maria Magdalena als 'wildevrouw'

Hans Vredeman de Vries
 
Op een van zijn voorbeeldprenten tekent Vredeman twee wildemannen als schildhouders ter opluistering van een grafmonument.

hvredemandevries015.jpg
H. Vredeman de Vries: wildemannen als ornament of grafmonument

Rutten
 
In het dorp Rutten nabij Tongeren in België bestaat de traditie om 2 wildemannen met knots te laten meelopen om het heiligenbeeld van St Evermarus en de groep van 8 pelgrims te flankeren. 
De processie ter ere van Sint Evermarus vindt jaarlijks plaats op 1 mei. Evermarus was een Friese pelgrim die tijdens zijn terugkeer van uit Compostella en op weg naar het graf van de H.Servatius in Maastricht, omwille van zijn geloof vermoord werd in de destijds bestaande Ruttense bossen.

rutten-sint-evermarus-wildemannen.jpg
Wildemannen in de jaarlijkse processie te Rutten (nabij Tongerloo)

BACK

START

NEXT