Bovenlichten en snijramen in Nederland

26. De Lier

Home
Over mijzelf
Bovenlicht van de maand
Wat zijn bovenlichten?
Wat is nieuw?
Bovenlichten in de diverse stijlperioden
Naar bijzondere items
Oorsprong van de Symbolen
Geschiedenis glas, gevels en bouwkunst
Oude prenten, gravures en foto's
Middeleeuwse metseltekens
Tympanen
Schamels
Romeinse jaartallen
Oorsprong Byzantijnse kandelaars
Vertikale slijpgleuven
Renovatie en restauratie
Buitenlandse voorbeelden van bovenlichten
Web links
Gastenboek en contact
Zoeken op deze site
Wat is triest

BACK

START

NEXT

Snaarinstrumenten zijn al heel oud. Al  vanaf 2000 BC komen  voor in Mesopotamië en Egypte. Pas in de Griekse tijd komen er verschillende typen lieren. Men bespeelde ze met de vingers of met een soort plectrum. Het strijken van de snaren met een strijkstok komt pas op in de Middeleeuwen.
 

britishmuseumreconstructiegriekselier.jpg
British Museum: reconstructie van de oude Griekse lier.

Er waren in het oude Griekenland twee soorten lieren met een verschil in de klankkast.
1. De vermoedelijk oudste is van een eenvoudige type, met de klankkast gemaakt van het schild van een schildpad: de (hoogklinkende) lier en de (lager klinkende) barbitos. Beide in gebruik bij amateurs. 
2. Er is een tweede type met een houten klankkast: de stevige kithara (met tot wel 11 snaren) en de wat lichter gebouwde phorminx. Deze 2e groep werd vooral door beroepsspelers gebruikt en wordt het vaakst afgebeeld op de bekende Griekse vazen.
 

lierspelers.jpg
Lierspelers op antieke Griekse vaas

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
We zien de god Apollo, de god van de boog en de lier, wel met beide typen afgebeeld worden, al zou het twee type (dat door de beroepsmusici werd gebruikt) meer bij zijn hoge status passen.
 

apollometpijlenenlier.jpg
Apollo met lier en boog op antieke Griekse vaas

apollo1614a.gif
Apollobeeld met lier en plectrum (?)

In de Griekse mythologie komt een verhaal voor dat verklaart hoe Apollo aan de boog kwam. De uitvinder ervan was de god Hermes. Als pasgeborene vond Hermes een schildpad-schild waar hij een runderhuid omheen wikkelde. Door de gaten waar ooit de poten zaten stak hij twee koeienhoorns. Hij maakte een verbinding tussen de hoorns, zette er 7 snaren op en zo kon hij er lieflijke muziek mee maken.
Maar Hermes was een ondeugend kind, dat er op uit ging om de schapen van Apollo te stelen. Hij werd betrapt en Apollo was van plan hem te straffen voor dit vergrijp. Maar toen hij Hermes hoorde spelen op zijn lier, raakte de god zo verrukt van het geluid, dat hij hem de straf kwijtschold in ruil voor het instrument. En zo kwam de lier in het bezit van de Apollo.

apollometlier-16eeeuw-natmusrome-gerest.oudeonderd.jpg
Marmeren reconstructie uit de 16e eeuw van Apollo met de lier

Het marmeren beeld van Apollo hierboven werd in de 16e eeuw opnieuw gecompleteerd. Enkel de romp en een arm waren bewaard gebleven uit de Grieks-Romeinse oudheid. Een later beeld zien we hieronder: de beroemde Antonio Canova maakte grondig studie van de klassieken en kwam met dit Apollobeeld in 1781. Het refereert aan de mythe, verteld door Ovidius, dat de schitterende nymf Daphne eindelijk weet te ontsnappen aan de achtervolging door Apollo door zich in een laurierboom te veranderen. Dan bezingt Apollo zijn onbeantwoorde liefde: "Ook al kun je dan niet mijn vrouw zijn, dan ben je tenminste mijn boom; Ik zal je voor altijd in mijn haar dragen, op mijn pijlenkoker, o Laura."
Canova beeldt het moment uit dat Apollo zichzelf kroont met de lauwerkrans. De lier staat naast hem tegen een boomstronk.
 

apollo1781-antonio_canova.jpg
Apollo in klassieke stijl 1781 door Antonio Canova

apollometliermuseumtripoli.jpg
Museum Tripoli: Apollo bespeelt de lier.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  

terpsichoreromeinsekopie2ead-hermitage.jpg
Museum Hermitage: de muzeTerpsichore met de lier.

Met de muziek, die aan Apollo gewijd was, werd hij ook gezien als het hoofd van de 9 muzen. De muzen zijn archaïsche godinnen, die in nog oudere tijden een nymfenstatus hadden. Deze muzen vertegenwoordigen elk een van de kunstvormen. De lier zien we dan in handen van de muze van de dichtkunst en de zang: Terpsichore.
Op de foto hiernaast zien we haar, uitgehouwen als Romeinse kopie in de 2e eeuw na Chr. van een Grieks origineel. Het is ongelooflijk knap hoe deze onbekende beeldhouwer de plooien in haar jurk heeft weten vorm te geven.
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hieronder zien we Apollo spelend op de lier nadat hij de slang Python heeft overwonnen.

pompei-lier.jpg
Fresco in Pompeï met Apollo.

apolloactium-augustus-zilverdenarius.jpg
Apollo op zilveren denarius t.t.v. keizer Augustus

De letters ACT op de denarius hiernaast verwijzen naar de slag bij Actium op 2 sept 31 voor Chr. Toen leverde Octavianus, de latere keizer Augustus zijn beslissende slag tegen Marcus Antonius en Cleopatra. Vrijwel de totale vloot van het liefdesduo werd in de pan gehakt.
Op de munt schijnt Apollo afgebeeld te zijn met de lier, vermoedelijk om de overwinning met spel en gezang te vieren.
 
 
 
 
 

slagbijactium31bc.jpg
De slag bij Actium in 31 BC

BACK

START

NEXT