|
|
| Het oprichten van een meiboom in ned. Limburg. |
De Meiboom
Er zal ook vast een verband bestaan met de meiboom, die rond Pasen in praktisch elke stad
en elk dorp door de bevolking met vereende krachten werd/wordt opgericht.
De meiboom is een hoge boom, die gekapt wordt en grotendeels ontdaan wordt van alle takken, op een pluim
aan het uiteinde na. De stam wordt geschild en vervolgens versierd met linten.
Er bestonden al vanouds regionale verschillen in de vorm, die de meiboom uiteindelijk kreeg. Er werden 1
of 3 horizontale (of soms vertikale) groene kransen in de boom gehangen. Het optuigen van een meiboom
gaat terug op een voorchristelijk Germaans gebruik, dat in het teken stond van de vruchtbaarheid en het verkrijgen van een
goede oogst.
Nog steeds wordt in tamelijk veel dorpen, en zeker in Duitsland, een meiboom opgericht in combinatie met
een aantal festiviteiten. Op de gravure hieronder is te zien dat dit gebruik ook in ons land al eeuwenoud is. Zoals te zien
is, betreft het hier 1 krans, die al vantevoren in de boom wordt vastgemaakt.
|
| het planten van de meiboom op een gravure van rond 1700 (Atlas van Stolk) |
Men schilde de stam van de meiboom af vanwege het alom wijdverbreide volksgeloof dat er zich onder de
bast boze geesten schuil hielden.Ooit prijkte er boven in de top van de boom een levende vogel:
een haan, kip, duif of eend, als symbool van vruchtbaarheid, dat vroeger ooit dienst deed als een offer aan de goden. Later
werd dit een vogel van brood om het offer na te bootsen. Dit verklaart ook de vogel op de palmpaas, die je
kunt zien als een mini-meiboom.
|
| brandend paaswiel |
De groene kransen, die de meiboom versieren, vind je ook terug op de palmpaasstok. De benaming
rad of wiel herinnert nog aan hun oorspronkelijke bestemming: blijkbaar zijn deze kransen nabootsingen van
het zonnerad, in de lente rondgedragen om de zon extra kracht te geven in de hoop door het zonlicht te worden
gezegend met gezondheid en een rijke oogst. Het herinnert nog aan oude tijden waarin men zonneraderen van een heuvel af liet
rollen of een zonnewagen in processie door het dorp en over de landerijen trok.
Ook de bonte linten,uitgeblazen eieren, slingers van fruit, die men in
de palmpaas en meiboom hing, waren een symbool van de vruchtbaarheid.
De katholieke kerk zag geen kans om deze voorchristelijke gebruiken af te schaffen. Al snel zag men
in dat het wijzer was om de gebruiken te concentreren rond de christelijke feestdagen en heiligendagen. De palmpaas-optochten
werden gehouden op de zondag voor Pasen, terwijl de meiboom-festiviteiten plaatsvonden op Pasen of Pinksteren, maar soms
ook wel op 1 mei, aangezien het feest toch weinig christelijk gevonden werd.
|
| Meikrans, hangend tussen de bomen: Jan Steen te Warmond |
| Detail uit: Haagse Stadsgezichten. |
|
| den haag: meibomen voor het binnenhof, opgericht voor de Oranjefamilie: 1781 |
| Detail uit: Haagse Stadsgezichten |
|
| close up van de stadhouderlijke familie |
Bovenlichten met krans en linten
Als de bovenlichten met krans en linten tegen het eind van de 18e eeuw in de mode komen, zijn de
meibomen nog volop overal een volksgebruik. Ook in Den Haag worden nog meibomen opgericht ten
tijde van de meikermis.
Op bovenstaand schilderij neemt de stadhouderlijke familie (Willem V met echtgenote, kinderen en personeel)
een kijkje bij de kramen. Op de foto hieronder staan voor het Binnenhof meibomen opgericht voor de leden van de
stadhouderlijke familie, voor elk lid een eigen boom.
| Detail uit: Haagse stadsgezichten |
|
| close up van de meibomen voor het Binnenhof (1781) |
Als de Franse tijd aanbreekt is het gedaan met de meiboom in Den Haag en waarschijnlijk op vele plaatsen.
Van dan af wordt er gedanst rond de vrijheidsboom.
|
| Den Haag: de laatste meiboom in 1794. |
|
| Franse tijd: vrijheidsboom op de Grote Markt te Rotterdam. |
Conclusie
Ik heb er nog geen bewijs voor, maar het is toch erg waarschijnlijk dat er een link moet zijn tussen het
gebruik van de krans en guirlandes bij dergelijke volksgebruiken en de toepassing ervan in een snijraam.
Als in de loop van de 19e eeuw de krans geabstraheerd wordt tot een cirkel zijn we weer
terug bij de zon, waar de krans oorspronkelijk uit voortgekomen is.
En zo is de cirkel weer rond. ;-)
|
